‘’Όρια με Αγάπη: Πώς να Είστε Σταθεροί Χωρίς να Νιώθετε Κακοί Γονείς’’, της Κυριακής Λέντζιου, Κλινικής Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπεύτριας
Υπάρχουν στιγμές που ένας γονιός κάθεται αργά το βράδυ στον καναπέ, το σπίτι έχει ησυχάσει, και μια ερώτηση έρχεται σαν σκιά στο μυαλό:
«Μήπως ήμουν πολύ αυστηρός σήμερα; Μήπως τον στενοχώρησα; Μήπως δεν ήμουν αρκετά τρυφερή;»
Αυτές οι ενοχές δεν είναι αδυναμία, αλλά το αθόρυβο αποτύπωμα της αγάπης. Γιατί μόνο όποιος νοιάζεται, αναρωτιέται αν πληγώνει. Κι όμως, η αλήθεια είναι πως πολλές φορές, όταν οι γονείς βάζουν όρια με σταθερότητα αλλά νιώθουν ενοχές, δεν βλέπουν τη μεγάλη εικόνα: ότι εκείνη τη στιγμή χτίζουν κάτι πολύτιμο. Χτίζουν έναν εσωτερικό κόσμο με ασφάλεια, μια συναισθηματική ραχοκοκαλιά που θα επιτρέψει στο παιδί να σταθεί στα πόδια του, αργότερα, χωρίς να καταρρέει μπροστά σε κάθε «όχι», σε κάθε δυσκολία, σε κάθε σύγκρουση.
Γιατί τα παιδιά χρειάζονται όρια;
Τα παιδιά δεν γεννιούνται με γνώση του κόσμου και φυσικά, δεν ξέρουν ακόμα ποιο είναι το “αρκετό”, ποιο είναι το “κατάλληλο”, πού τελειώνει το “θέλω” και αρχίζει το “δεν πρέπει”. Αυτή τη γνώση τη μαθαίνουν μέσα από την αγκαλιά και τη σταθερότητα των γονιών τους.
Τα όρια είναι σαν εκείνες τις μπάρες στους δρόμους του βουνού: δεν είναι για να περιορίζουν, αλλά για να προστατεύουν. Και φυσικά, τα παιδιά το καταλαβαίνουν, ακόμα κι όταν αντιδρούν, γιατί βαθιά μέσα τους, το σταθερό “όχι” τούς δίνει κάτι πολύτιμο: μια εσωτερική βεβαιότητα ότι κάποιος ξέρει, ότι κάποιος μπορεί, ότι κάποιος κρατά. Κι όταν ένα παιδί νιώθει ότι μπορεί να το κρατήσει κάποιος, τότε τολμά να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί χωρίς να χαθεί.
Όμως πώς δίνεις ένα “όχι” με αγάπη;
Όχι με φωνές, ούτε με απειλές, αλλά με εκείνη την ήσυχη, ειλικρινή σταθερότητα που λέει:
«Ξέρω ότι δεν σου αρέσει, κι εγώ είμαι εδώ για να το αντέξουμε μαζί». Το παιδί μπορεί να κλάψει, να πει «σε μισώ», να θυμώσει. Αλλά πίσω από όλα αυτά, σε παρατηρεί, βλέπει αν λυγίζεις, αν θυμώνεις, αν αλλάζεις γνώμη για να αποφύγεις τη σύγκρουση.
Κι όταν δει ότι δεν φοβάσαι να σταθείς στο όριο, μα ταυτόχρονα δεν σταματάς να αγαπάς, κάτι μέσα του ησυχάζει. Μαθαίνει ότι μπορεί να ζήσει και με ματαίωση και ότι δεν είναι το τέλος του κόσμου όταν δεν γίνεται το δικό του, πράγμα που αποτελεί για εκείνο μάθημα ζωής.
Μην φοβάστε να «ματαιώσετε» το παιδί σας
Κανείς δεν θέλει να βλέπει το παιδί του να κλαίει. Όμως η ματαίωση δεν είναι απόρριψη, αντιθέτως είναι εκπαίδευση και αποτελεί δώρο της πραγματικότητας. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι όταν λέμε “όχι” με αγάπη, δεν απορρίπτουμε το παιδί, αλλά του λέμε:
«Μπορείς να μην έχεις αυτό που θέλεις και να είσαι ακόμα ασφαλής. Είσαι αρκετός ακόμα και όταν θυμώνεις. Σε αγαπώ ακόμα κι όταν δεν συμφωνούμε.»
Αν το παιδί δεν έχει γνωρίσει ποτέ το “όχι” μέσα από την αγάπη, τότε το “όχι” του κόσμου αργότερα θα το γονατίσει, θα το θυμώσει και θα το οδηγήσει να νιώσει απόρριψη. Όμως όταν έχει μάθει από νωρίς ότι η ματαίωση είναι μέρος της ζωής, κι ότι μπορεί να τη διαχειριστεί, τότε αποκτά τη δύναμη να στέκεται, να επιμένει και να ωριμάζει.
Όρια ως Πλαίσιο Ενάντια στο Τραύμα – Μια Συστημική Ανάγνωση
Ο Gabor Maté, μέσα από την τραυματοκεντρική και ανθρωποκεντρική του προσέγγιση, μάς θυμίζει ότι τραύμα δεν είναι μόνο αυτό που συμβαίνει σε ένα παιδί, αλλά και αυτό που δεν μπορεί να διαχειριστεί, επειδή ένιωσε μόνο του μέσα σε αυτό.
Δεν είναι η ματαίωση που τραυματίζει, αλλά είναι το “είμαι μόνος όταν συμβαίνει αυτό”.
Γι’ αυτό και η απουσία πλαισίου, η έλλειψη ορίων ή η αστάθεια, μπορεί να είναι πιο τραυματική από ένα ήρεμο και σταθερό “όχι”.
Η συστημική θεωρία μάς λέει πως κάθε παιδί χρειάζεται ένα ψυχικό «περιβάλλον» που να του δίνει αίσθηση ορίων, συνοχής και σταθερότητας. Όταν το παιδί καλείται να διαχειριστεί την ένταση, την επιθυμία ή την απογοήτευση χωρίς να ξέρει πού σταματάει το επιτρεπτό, τότε βιώνει ένα είδος εσωτερικής ασυδοσίας, και αυτή γεννά άγχος, όχι ελευθερία.
Το παιδί που μεγαλώνει χωρίς σαφή πλαίσια, συχνά γίνεται παιδί που πρέπει να ρυθμίζει μόνο του τον εαυτό του, πριν αναπτυχθεί η ικανότητά του να το κάνει. Και τότε, δημιουργείται αυτό το ύπουλο, αθόρυβο τραύμα της «ψυχικής αυτοεγκατάλειψης», εκεί όπου το παιδί γίνεται υπερλειτουργικό, υπεύθυνο, ώριμο για την ηλικία του… αλλά όχι επειδή είναι έτοιμο, επειδή δεν έχει επιλογή.
Κι εκεί ακριβώς, τα όρια του γονιού γίνονται ασπίδα απέναντι στο τραύμα, δεν αποτελούν περιορισμό και προκαλούν απόσταση. Αντιθέτως, αποτελούν μια αγκαλιά που λέει: «Εγώ κρατάω το πλαίσιο, για να μην το κρατάς μόνος σου. Εγώ σε προστατεύω, για να μπορέσεις να παίξεις, να εκφραστείς, να ζήσεις χωρίς φόβο».
Όρια και συνέπεια
Η συνέπεια είναι αυτό που χτίζει εμπιστοσύνη, κι όχι η αυστηρότητα. Τα παιδιά χρειάζονται να ξέρουν ότι αυτό που λες το εννοείς και ότι υπάρχει ένα «πλαίσιο» που δεν αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση ή την ενοχή. Συγκεκριμένα, είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι υπάρχει κάτι σταθερό, όταν όλα μέσα τους είναι ρευστά.
Και όσο πιο σταθερός είσαι, χωρίς να γίνεσαι σκληρός, τόσο περισσότερο σε εμπιστεύονται, και όχι μόνο τώρα, αλλά και για χρόνια μετά. Είναι σαν η φωνή σου να γίνεται η φωνή μέσα τους, και ο τρόπος που εσύ τους βάζεις όρια, γίνεται ο τρόπος που μαθαίνουν να βάζουν όρια στον εαυτό τους και στους άλλους.
Και να θυμάσαι….
Δεν είσαι “κακός” γονέας επειδή βάζεις όρια. Είσαι εκείνος που, μέσα από κάθε μικρό “όχι”, χτίζεις μεγάλα “ναι” στη ζωή του παιδιού σου. Ναι στην αυτοπεποίθηση. Ναι στη σταθερότητα. Ναι στην ψυχική ανθεκτικότητα. Ναι στο “σε αγαπώ ακόμα κι όταν δεν συμφωνούμε”. Και όταν περάσουν τα χρόνια, αυτό το παιδί…που κάποτε δάκρυσε για το παγωτό που δεν πήρε… θα σε κοιτάξει στα μάτια και θα πει: «Σ’ ευχαριστώ που δεν λύγισες. Σ’ ευχαριστώ που ήσουν πιο δυνατός από την ενοχή σου. Σ’ ευχαριστώ που μ’ έμαθες να αντέχω.»
Κυριακή Λέντζιου
Κλινική Ψυχολόγος BSc, MSc, PhD© – Ψυχοθεραπεύτρια
Facebook: Kiki Lentziou
Instagram: TherapiaMind & Kiki Lentziou
TikTok: Kiki Lentziou
Βιβλιογραφία
- Bowlby, J. (1980). Attachment and Loss, Vol. 1: Attachment. New York: Basic Books.
- Gabor Maté (2003). When the Body Says No: Exploring the Stress-Disease Connection. Toronto: Vintage Canada.
- Juul, J. (2001). Your Competent Child: Toward New Basic Values for the Family. Copenhagen: Jesper Juul Publishing.
- Siegel, D. J., & Bryson, T. P. (2011). The Whole-Brain Child: 12 Revolutionary Strategies to Nurture Your Child’s Developing Mind. New York: Delacorte Press.
- Satir, V. (1988). The New Peoplemaking. Palo Alto: Science and Behavior Books.
- Γιωσαφάτ, Μ. (2008). Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια. Αθήνα: Αρμός.
