5ος Αιώνας π.Χ. Χρυσός αιώνας της Αθήνας – Περικλής, του Πάρη Βορεόπουλου
ΠΕΡΙΚΛΗΣ (495-429 π.Χ.), ετυμολογικά το όνομα σημαίνει «περί και κλέος», δηλαδή αυτός που περιβάλλεται από «δόξα», «περίδοξος», υπήρξε πολιτικός, ρήτορας, στρατηγός, μεγάλος κυβερνήτης της Αθήνας, αποφάσισε να χτίσουν στην Ακρόπολη τα θαυμάσια οικοδομήματα εκείνης της εποχής. Το 448 π.Χ. συνέστησε μια επιτροπή οικοδόμησης από ειδικούς αρχιτέκτονες και γλύπτες. Ο Καλλικράτης ανέλαβε τη διεύθυνση του οικοδομήματος. Η Αρχαία Αθήνα, την περίοδο 461 π.Χ. και 429 π.Χ. που ονομάζεται «Εποχή του Περικλή» και ο 5ος αι. π.Χ. ως «Χρυσός Αιώνας της Αρχαίας Ελλάδας», απέκτησε δύναμη, δόξα και φήμη. Όλα τα επιτεύγματα αποδίδονται στον Περικλή ο οποίος υπήρξε υποστηρικτής της Δημοκρατίας, της ελευθερίας του λόγου και εμπνευστής όλων των μεγάλων δημιουργιών της διακυβέρνησής του.
ΜΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Ο όρος εμφανίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. κυρίως στην Κλασική Αθήνα και σημαίνει ο δήμος κρατεί, δηλαδή ο λαός κυβερνά, «κυβέρνηση του λαού». Είναι ένα σύστημα διακυβέρνησης στο οποίο η κρατική εξουσία ανήκει στον λαό. Η λέξη αυτή κυριάρχησε στις γλώσσες όλου του κόσμου. Στα Γαλλικά-démocratie και στα Αγγλικά-democracy.
Δωρικοί και Ιωνικοί Ρυθμοί συνδυάστηκαν τέλεια σε μια σύνθεση στα υπέροχα κτίσματα της Ακρόπολης. Πρώτα έχτισαν τον Παρθενώνα, κύριο ναό της Αθηνάς, που έχει τη φήμη του τελειότερου Ναού Δωρικού Ρυθμού που χτίστηκε ποτέ στον κόσμο και που η αρχιτεκτονική του λεπτότητα είναι μυθική. Επίσης στην Ακρόπολη υπάρχουν τα επιβλητικά Προπύλαια τα οποία εξωτερικά έχουν Δωρικό Ρυθμό και εσωτερικά Ιωνικό Ρυθμό (447 π.Χ.-432 π.Χ., αρχιτέκτονας ο Μνησικλής), το Ερεχθείο που έχει Ιωνικό Ρυθμό, με τις ξακουστές Καρυάτιδες που απεικονίζουν παρθένες που βοηθούσαν σε τελετουργικά αποκαθαρμού, τόπος λατρείας του Ποσειδώνα και της Παλλάδας Αθηνάς και ο Ναός της Αθηνάς Νίκης στις πύλες της Ακρόπολης, Ιωνικού Ρυθμού, στη δεξιά έπαλξη των προπυλαίων, υμνούσε την Αθηνά, τον κομιστή της Νίκης, φύλακα άγγελο των Αθηνών (το 448 π.Χ. δόθηκε η κατασκευή από τον Καλλικράτη).
ΕΥΡΩΠΗ
Ευρώπη είναι σύνθετη ελληνική λέξη που προέρχεται από την αρχαία ελληνική γλώσσα: ευρύς (πλατύς) + ώψ (μάτι), δηλαδή ευρεία όψη ή μεγάλα μάτια.
Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία ο Δίας ερωτεύθηκε την όμορφη Ευρώπη, κόρη του Αγένορου, βασιλιά της Φοινίκης. Για να την πλησιάσει μεταμορφώθηκε σε λευκό ταύρο και με τη γοητεία του, την σαγήνεψε και ανέβηκε στην πλάτη του. Τότε ο Δίας την απήγαγε και την οδήγησε στην Κρήτη όπου έκανε το γάμο από τον οποίο γεννήθηκαν τρία παιδιά, ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδόνας.
Στα αρχαϊκά χρόνια Ευρώπη ονομάστηκε η ηπειρωτική Ελλάδα και στη συνέχεια ολόκληρη η ευρωπαϊκή ήπειρος.
Όλος ο κόσμος καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν δεχθεί επιρροές από τον ελληνικό πολιτισμό και τη μυθολογία του. Για τους λόγους αυτούς, όλοι οφείλουν το σεβασμό απέναντι στην Ελλάδα, στο λαό της, στην Ιστορία της, στο όνομα «Ευρώπη» που προέρχεται από την ελληνική γλώσσα και που σήμερα είναι μία ήπειρος στην οποία συνυπάρχουν 50 χώρες.
«ΧΡΥΣΟΣ ΑΙΩΝΑΣ» των ΑΘΗΝΩΝ – 5ος π.Χ. αι.
Ο «χρυσός αιώνας» υπήρξε ουσιαστικά το μεταίχμιο δύο μεγάλων πολέμων του ελληνισμού της αρχαιότητας: των Περσικών πολέμων (αρχές 5ου αιώνα π.Χ.) και του Πελοποννησιακού πολέμου, στο δεύτερο ήμισυ του ιδίου αιώνα. Ήταν δηλαδή η ενδιάμεση κατάσταση ειρήνης της αρχαίας Αθήνας ανάμεσα σε δύο μεγάλες πολεμικές περιπέτειες.
Τον 5ο αιώνα π.Χ. η πόλη των Αθηνών αναπτύσσεται ραγδαία. Η πόλη της Θεάς Αθηνάς θα καταφέρει υπό την αρχηγία του περίφημου Ρήτορα Περικλή, να γνωρίσει την μεγαλύτερη δόξα που θα γνώριζε ποτέ πόλη! Ο Περικλής θα είναι αυτός που θα την αναδείξει και μέσα από την πολιτική του η Αθήνα θα εισέλθει στον λεγόμενο “Χρυσό Αιώνα”.
Βουλή, Άρειος Πάγος, Θέατρο, τέχνες, έννοιες που δε θα επηρεάσουν μόνο ολόκληρη την Ελλάδα αλλά θα διαμορφώσουν ολόκληρο τον κόσμο σε αυτό που είναι σήμερα. Το σημαντικότερο όλων φυσικά κι αυτό που δείχνει πως ο πολιτισμός της Αθήνας έχει φτάσει στο Ζενίθ, είναι η γέννηση της Δημοκρατίας! Τεράστια έργα θα δημιουργηθούν εκείνη την περίοδο και τα οποία αναμένεται να αλλάξουν ριζικά την εικόνα της πόλης και την ιστορία όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και ολόκληρου του κόσμου.
Την ίδια περίοδο θα ζήσουν πολλοί κορυφαίοι Έλληνες, ο Σοφοκλής (496 – 406 π.Χ.), Μέγας Τραγωδός από την Αθήνα, ο Ευριπίδης (480 – 406 π.Χ.) επίσης Μέγας Τραγωδός, ο Θουκυδίδης (460 – 395 π.Χ.), κορυφαίος Έλληνας ιστορικός, ο Αριστοφάνης (450 – 380 π.Χ.) ο μεγαλύτερος ίσως κωμικός ποιητής της Αρχαίας Αθήνας και πολλοί άλλοι.
Ο Περικλής υπήρξε η κεντρική προσωπικότητα, αναμφισβήτητα, του «χρυσού αιώνα». Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί ποια θα ήταν η εξέλιξη των πραγμάτων χωρίς τον δημιουργό του «αθηναϊκού θαύματος» εκείνου του αιώνα.
Με αρχηγό την Αθήνα, δημιουργήθηκε η Αθηναϊκή συμμαχία, που στη διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ. μεταβάλλεται σε αθηναϊκή ηγεμονία. Στα χρόνια του Περικλή, η Αθήνα έφτασε στη μεγάλη της ακμή και εξελίχθηκε σε πολύ σημαντικό οικονομικό κέντρο. Το πολίτευμα έγινε ακόμη πιο δημοκρατικό. Οι κάτοικοι της Αττικής χωρίζονται σε Αθηναίους πολίτες, μετοίκους και δούλους. Οι άντρες συμμετείχαν στη δημόσια ζωή της πόλης, ενώ οι γυναίκες ασχολούνταν με τη φροντίδα του σπιτιού και την ανατροφή των παιδιών. Η κλασική τέχνη αγγίζει την τελειότητα. Στην αρχιτεκτονική ξεχωρίζουν έργα, όπως: ο Παρθενώνας, ο ναός της Αθηνάς Νίκης (Ικτίνος, Καλλικράτης). Στη γλυπτική ξεχωρίζουν τα έργα: «ο Δισκοβόλος του Μύρωνα», «ο Δορυφόρος του Πολυκλείτου» (Φειδίας, Πολύκλειτος, Μύρωνας). Τα αγγεία είναι ερυθρόμορφα. Στον τομέα των γραμμάτων μεγάλη άνθιση γνωρίζουν : η φιλοσοφία (Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης), η ιστορία (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης), το θέατρο ( Σοφοκλής, Αισχύλος, Ευριπίδης, Αριστοφάνης).
Η ΑΘΗΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΠΙΟ ΙΣΧΥΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΗ
Μετά την μάχη των Πλαταιών ουσιαστικά τελειώνουν οι αμυντικοί πόλεμοι των Ελλήνων κατά των Περσών. Όμως οι Πέρσες είχαν παραμείνει σε αρκετές θέσεις κλειδιά του ελληνικού χώρου όπως ήταν τα παράλια της Μ. Ασίας, ορισμένα σημεία της παραλίας που απλώνεται από το Βυζάντιο ως τη Μακεδονία και κάποια νησιά του Αιγαίου. Για να αντιμετωπίσουν καλύτερα αυτή την κατάσταση, πολλές πόλεις ενώθηκαν και συνεργάστηκαν για τον κοινό σκοπό. Η Σπάρτη δεν επιθυμούσε να συμμετέχει και αποτραβήχτηκε στον κλειστό τρόπο ζωής της. Έτσι δημιουργήθηκε μια συμμαχία με αρχηγό την Αθήνα. Γι’ αυτό και ονομάστηκε αθηναϊκή συμμαχία. Κι ενώ όλες οι πόλεις-κράτη ήταν ισότιμα μέλη, στην πραγματικότητα τα πάντα ρύθμιζε η Αθήνα. Κάθε πόλη μέλος της συμμαχίας πρόσφερε στο κοινό ταμείο, που βρισκόταν στη Δήλο, πλοία ή χρήματα. Σ’ αυτό το διάστημα η Αθήνα έγινε μεγάλη ναυτική δύναμη. Χαρακτηριστικό πολεμικό πλοίο της εποχής ήταν η τριήρης. Στα χρόνια του Περικλή αποφασίστηκε η μεταφορά του συμμαχικού ταμείου από τη Δήλο στην Αθήνα – το φθινόπωρο του 454 π.Χ. Αυτό όμως είχε σαν αποτέλεσμα οι Αθηναίοι να διαχειρίζονται τα χρήματα ανεξέλεγκτα και να εκδηλώνουν μια αυταρχική συμπεριφορά απέναντι στους συμμάχους. Η Αθηναϊκή συμμαχία μ’ αυτό τον τρόπο μεταβάλλεται σε αθηναϊκή ηγεμονία. Οι σύμμαχοι με τον καιρό έχασαν την εμπιστοσύνη τους απέναντι στην Αθήνα αφού ένιωθαν ότι δεν ήταν πια ισότιμα μέλη. Ωστόσο άρχισαν να κλονίζονται και οι φιλικές σχέσεις μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης.
ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ
Η ειρήνη που επικράτησε μετά τους Περσικούς πολέμους (445 π.Χ.) ήταν πολύτιμη για την Ελλάδα και ιδιαίτερα για την Αθήνα. Στα χρόνια του Περικλή, η εξουσία της πόλης πέρασε ολοκληρωτικά στα χέρια του λαού. Οι πολίτες ήταν υπεύθυνοι για την πιστή τήρηση των νόμων. Βασικό χαρακτηριστικό του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι η ελευθερία που προσδιορίζεται από το νόμο και η αξιοπρέπεια του Αθηναίου πολίτη. Όλοι οι Αθηναίοι πολίτες που είχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα, συγκροτούσαν την Εκκλησία του Δήμου. Ήταν ένα σπουδαίο σώμα, όπου οι πολίτες συνεδρίαζαν και έπαιρναν αποφάσεις για σημαντικά θέματα που αφορούσαν την πόλη. Η Εκκλησία του Δήμου είχε σπουδαίες δικαιοδοσίες: • Ψήφιζε τους νόμους. • Αποφάσιζε για κήρυξη πολέμου ή για σύναψη ειρήνης. • Εξέλεγε ορισμένους άρχοντες. • Καθόριζε την εξωτερική και αμυντική πολιτική του αθηναϊκού κράτους. Η βουλή των πεντακοσίων ήταν το σώμα των αντιπροσώπων του λαού που συμμετείχε στη διακυβέρνηση του κράτους. Υπήρχαν πεντακόσιοι βουλευτές που κληρώνονταν για ένα χρόνο. Έργο των βουλευτών ήταν η προετοιμασία όλων των θεμάτων που επρόκειτο να συζητηθούν στην εκκλησία του δήμου. Σύμφωνα με το πολίτευμα της αρχαίας Αθήνας, όλοι οι κάτοικοι χωρίζονταν ανάλογα με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, σε τρεις τάξεις: α) Αθηναίοι πολίτες θεωρούνταν οι πολίτες που είχαν Αθηναίους και τους δυο γονείς τους. β) Μέτοικοι ονομάζονταν οι ελεύθεροι έλληνες ή οι ξένοι που είχαν εγκατασταθεί στην Αττική. Δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα γ) Οι δούλοι στην αρχαία Αθήνα, όπως και σε άλλες πόλεις, ανήκαν στην κατώτερη τάξη.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ
Η πόλη της Αθήνας στην κλασική εποχή είναι γεμάτη ζωή και κίνηση. Οι άνθρωποι που κατοικούσαν στους αγροτικούς δήμους καλλιεργούσαν τα χωράφια τους και μετέφεραν τα προϊόντα των περιβολιών τους όπως λαχανικά, φρούτα, λάδι και κρασί στο χώρο της αρχαίας Αγοράς. Εκεί ζούσαν και εργάζονταν όλοι οι τεχνίτες της Αθήνας και όπου μαζεύονταν καθημερινά οι Αθηναίοι για να συζητήσουν πολιτικά θέματα, να κάνουν εμπόριο, να ψυχαγωγηθούν και να γυμναστούν. Παράλληλα σ’ αυτό το χώρο χτίστηκαν λαμπρά οικοδομήματα για να στεγάσουν τις δημόσιες λειτουργίες της πόλης. Η Αγορά της Αρχαίας Αθήνας ήταν η «ψυχή» της πόλης. Μέσα στην οικογένεια ο ρόλος του κάθε μέλους ήταν καθορισμένος. Οι άνδρες ασχολούνταν με τις εργασίες τους και συμμετείχαν στη δημόσια ζωή της πόλης όπως στην εκκλησία του Δήμου, στη βουλή και στα δικαστήρια. Μια από τις συνηθισμένες διασκεδάσεις των ανδρών ήταν τα περίφημα «συμπόσια». Γενικά οι άνδρες περνούσαν τις περισσότερες ώρες της ημέρας έξω απ’ το σπίτι. Αντίθετα με τους άνδρες οι γυναίκες ήταν πολύ περιορισμένες. Η καθημερινή τους απασχόληση ήταν η φροντίδα του σπιτιού και η ανατροφή των παιδιών. Δεν είχαν το δικαίωμα να μορφώνονται και έβγαιναν από το σπίτι τους σε σπάνιες περιπτώσεις, όπως σε ορισμένες δημόσιες γιορτές. Τα αγόρια όταν γίνονταν 7 χρονών πήγαιναν σχολείο. Βασικά τους μαθήματα ήταν ανάγνωση, γραφή και αριθμητική. Μάθαιναν ακόμα μουσική και η άσκηση του σώματος γινόταν στα γυμναστήρια. . Εκτός απ’ το σχολείο, το παιχνίδι παίζει σημαντικό ρόλο στην καθημερινή τους ζωή.
ΤΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΥ ΑΙΩΝΑ
Οι πόλεμοι των Ελλήνων με τους Πέρσες είχαν σαν αποτέλεσμα να καταστραφούν τα αρχαία ιερά που βρίσκονταν στην Αττική και στο βράχο της Ακρόπολης. Έτσι μετά το τέλος των εχθροπραξιών, στα μέσα του 5ου π.Χ. αι. ο Περικλής, μεγάλος πολιτικός της Αθήνας, ονειρεύτηκε να ξαναχτιστεί η πόλη του λαμπρότερη από πριν και να γίνει μεγάλη στρατιωτική και οικονομική δύναμη. Από ευγνωμοσύνη στους θεούς, που βοήθησαν για τη νίκη των Ελλήνων, άρχισαν να γίνονται στην Αττική αλλά και σε άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου, σπουδαία μνημεία και λαμπρά έργα τέχνης. Τα έργα αυτά, που ποτέ κανείς δεν κατάφερε να τα ξεπεράσει, ονομάστηκαν κλασικά, όπως γλυπτά και ζωγραφικής, συνήθως στους ναούς μέσα κι έξω, με φωτεινά χρώματα, που δυστυχώς οι εικόνες τους δεν έχουν σωθεί ως τις μέρες μας. Ευτυχώς, μια ιδέα από τη ζωγραφική αυτής της περιόδου μπορούμε να πάρουμε από τα αγγεία. Τα αγγεία είχαν συνήθως παραστάσεις από μορφές θεών και μυθικών προσώπων και ήταν ερυθρόμορφα. Οι παναθηναϊκοί αμφορείς που σώθηκαν ως τις μέρες μας αποτελούν σπουδαία έργα τέχνης. Συνήθως από τη μια τους πλευρά είχαν την παράσταση της θεάς Αθηνάς με την πανοπλία της κι από την άλλη είχαν παράσταση του αγωνίσματος για την βράβευση του οποίου προορίζονταν. Αξίζει να σημειώσουμε πως και η μουσική με το θέατρο ήταν τέχνες που αναπτύχθηκαν πολύ εκείνη την εποχή, και μάλιστα, συνδέονταν μεταξύ τους.
Η ΑΘΗΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ «ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ»
Η πόλη της Αθήνας στα χρόνια της κλασικής εποχής ήταν το πνευματικό κέντρο της Ελλάδας. Γίνεται «Σχολείο της Ελλάδας» γιατί ήταν χώρος συγκέντρωσης φιλοσόφων, ιστορικών και ποιητών. Οι φιλόσοφοι ασχολούνταν με τα προβλήματα που αφορούσαν τον ίδιο τον άνθρωπο. Τον 5ο αι. π.Χ. έζησαν στην Αθήνα δυο σπουδαίοι ιστορικοί. Την εποχή του Περικλή έφτασε στη μεγάλη του ακμή και το θέατρο. Το αρχαίο θέατρο θεωρούνταν σχολείο της Ελλάδας. Γράφτηκαν αξιόλογα έργα για το θέατρο, τραγωδίες και κωμωδίες, όπου πολλοί μαζί ηθοποιοί, συνήθως σε κύκλο, που ονομάζονταν χορός, τραγουδούσαν με ρυθμό διάφορα κομμάτια του θεατρικού έργου, τα χορικά αποσπάσματα. Πολλά έργα παίζονται ακόμη και σήμερα με μεγάλη επιτυχία.
ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ
Ήταν πόλη-κράτος της αρχαίας Ελλάδας και μία από τις σημαντικότερες πόλεις του αρχαίου κόσμου. Τα όρια της περιλάμβαναν το μεγαλύτερο τμήμα της σημερινής Αττικής. Οι Αθηναίοι κυριαρχούσαν μέσω του ισχυρού τους στόλου σε έναν μεγάλο αριθμό ιωνικών αποικιών στα νησιά του Αιγαίου και στα παράλια της Μικράς Ασίας. Η Αττική αποτελούσε και τη μητρόπολη των περισσότερων ιωνικών αποικιών. Η αρχαία Αθήνα πρωταγωνίστησε στους Περσικούς πολέμους, ηγήθηκε της συμμαχίας της Δήλου, καθώς και στη μία από τις δύο συμμαχίες οι οποίες συγκρούστηκαν κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο.
Η Αθηναϊκή δημοκρατία ενισχύθηκε κυρίως από τις μεταρρυθμίσεις του Περικλή, ο οποίος προχώρησε σε ριζοσπαστικούς νόμους. Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το δημοκρατικό πολίτευμα, αναπτύχθηκε η φιλοσοφία, η ιστοριογραφία, η ρητορική, η γλυπτική, η αρχιτεκτονική, το θέατρο κ.α. Από την Αθήνα κατάγονταν μεγάλες προσωπικότητες της πολιτικής, των γραμμάτων και των τεχνών της αρχαιότητας, όπως οι πολιτικοί Περικλής, Μιλτιάδης, Αριστείδης, Θεμιστοκλής και Κίμων, οι Δραματικοί ποιητές Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης και Αριστοφάνης, οι φιλόσοφοι Σωκράτης και Πλάτωνας, οι ιστορικοί Θουκυδίδης και Ξενοφώντας, οι ρήτορες Λυσίας, Ισοκράτης και Δημοσθένης, ο γλύπτης Φειδίας, οι αρχιτέκτονες Ικτίνος, Καλλικράτης και Μνησικλής. Επίσης οι φιλόσοφοι Αριστοτέλης, Αναξαγόρας, Επίκουρος και Ζήνων έζησαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στην Αθήνα όπου λειτούργησαν και οι μεγάλες φιλοσοφικές σχολές της αρχαιότητας, όπως η Ακαδημία Πλάτωνος, το Λύκειο του Αριστοτέλη και αργότερα η σχολή των Επικούρειων φιλοσόφων και των Στωικών.
Σε καμία άλλη πόλη της αρχαίας Ελλάδας δεν αναπτύχθηκαν τόσο πολύ οι τέχνες και τα γράμματα όσο στην αρχαία Αθήνα καθώς εκεί αναπτύχθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες για να υπάρξει αυτό το αξιοθαύμαστο πολιτιστικό δημιούργημα. Το μεγαλύτερο μέρος του πολιτιστικού δημιουργήματος της αρχαίας Ελλάδας οφείλεται στην Αθήνα.
Πηγή:
Wikipedia
Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου-Αναστάσιος Στέφος, Εμμανουήλ Στεργιούλης, Γεωργία Χαριτίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, έκδ. Β, 2007
