Το Σύνδρομο της Υπεύθυνης Γυναίκας: Γιατί οι Γυναίκες Νιώθουν ότι Πρέπει να τα Προλαβαίνουν Όλα;
“Πρέπει να τα καταφέρω.”
“Δεν μπορώ να αφήσω τίποτα πίσω.”
“Όλοι στηρίζονται σε μένα.”
Αν αυτές οι σκέψεις σου φαίνονται οικείες, τότε ίσως βιώνεις το φαινόμενο που ονομάζεται “Σύνδρομο της Υπεύθυνης Γυναίκας”. Πρόκειται για τη διαρκή αίσθηση ότι όλα περνούν από το χέρι σου και ότι πρέπει να ανταπεξέλθεις σε κάθε ρόλο με επιτυχία: επαγγελματίας, σύντροφος, μητέρα, κόρη, φίλη, οργανωτική δύναμη της οικογένειας.
Όμως, από πού προέρχεται αυτή η πίεση; Είναι κάτι που δημιουργούμε εμείς οι ίδιες ή είναι βαθιά ριζωμένο στις κοινωνικές προσδοκίες; Και, το πιο σημαντικό, πώς μπορούμε να την απελευθερώσουμε;
Γιατί οι Γυναίκες Νιώθουν Υπεύθυνες για Όλα;
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι τυχαίο. Είναι αποτέλεσμα κοινωνικών, πολιτιστικών και ψυχολογικών παραγόντων που μας ωθούν να πιστεύουμε ότι πρέπει να τα καταφέρνουμε όλα χωρίς βοήθεια και χωρίς να παραπονιόμαστε.
- Οι Κοινωνικές Προσδοκίες
Από μικρή ηλικία, τα κορίτσια μαθαίνουν να αναλαμβάνουν ευθύνες και να φροντίζουν τους άλλους. Σε πολλές οικογένειες, οι κόρες είναι εκείνες που καλούνται να βοηθήσουν στις δουλειές του σπιτιού, να προσέχουν τα μικρότερα αδέλφια και να δείχνουν ωριμότητα νωρίτερα.
Αργότερα, ως ενήλικες, αυτό μεταφράζεται σε αυξημένη ευθύνη στη διαχείριση του νοικοκυριού, της οικογένειας και των κοινωνικών υποχρεώσεων – ακόμα και αν έχουν παράλληλα μια απαιτητική επαγγελματική καριέρα.
- Ο Μύθος της “Σούπερ Γυναίκας’’
Η κοινωνία θαυμάζει τις γυναίκες που τα προλαβαίνουν όλα: τη δυναμική επαγγελματία, τη στοργική μητέρα, τη σύντροφο που υποστηρίζει τον/τη σύντροφό της, την καλή φίλη που είναι πάντα διαθέσιμη.
Αυτό το πρότυπο, όμως, είναι μη ρεαλιστικό και εξουθενωτικό. Δε σημαίνει ότι αν μια γυναίκα δεν μπορεί να τα κάνει όλα, έχει αποτύχει. Σημαίνει απλά ότι είναι άνθρωπος.
- Η Εσωτερικευμένη Ενοχή
Ακόμα και όταν μια γυναίκα θέλει να θέσει όρια, συχνά αισθάνεται ενοχές.
- Αν δεν αναλάβει τα πάντα, μήπως απογοητεύσει τους άλλους;
- Αν ζητήσει βοήθεια, μήπως θεωρηθεί αδύναμη;
- Αν βάλει τον εαυτό της πρώτο, μήπως είναι εγωίστρια;
Αυτές οι ερωτήσεις δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο εξουθένωσης, όπου η γυναίκα πιέζεται να κάνει όλο και περισσότερα, αγνοώντας τις δικές της ανάγκες.
Οι Συνέπειες του Συνδρόμου της Υπεύθυνης Γυναίκας
Η διαρκής αίσθηση ότι πρέπει να τα προλαβαίνεις όλα δεν είναι απλά κουραστική. Έχει σοβαρές ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις, όπως:
✔ Χρόνιο στρες και άγχος
✔ Burnout (ψυχική και σωματική εξουθένωση)
✔ Διαταραχές ύπνου και συγκέντρωσης
✔ Αίσθημα ανεπάρκειας και χαμηλή αυτοεκτίμηση
✔ Δυσκολία στο να χαλαρώσεις και να απολαύσεις τη ζωή
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, το 65% των γυναικών αντιμετωπίζει εργασιακό burnout, με την έλλειψη ευέλικτων μορφών εργασίας να επιδεινώνει την κατάσταση. Επιπλέον, η Ελλάδα καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό κατάθλιψης στην Ευρώπη, με το 7,6% του πληθυσμού να επηρεάζεται, γεγονός που υποδηλώνει την έντονη ψυχολογική πίεση που βιώνουν οι γυναίκες στη χώρα μας.
Όσο περισσότερο επιμένουμε να τα κάνουμε όλα, τόσο περισσότερο χάνουμε την επαφή με τον εαυτό μας και τις πραγματικές μας ανάγκες.
Πώς να Σπάσουμε τον Κύκλο της Υπερ-Υπευθυνότητας
Αν νιώθεις ότι βιώνεις το σύνδρομο της υπεύθυνης γυναίκας, δεν είσαι μόνη. Και το σημαντικό είναι ότι μπορείς να αλλάξεις αυτή τη δυναμική.
- Μάθε να Λες “Όχι”
Δεν χρειάζεται να αναλαμβάνεις κάθε υποχρέωση που προκύπτει. Είναι εντάξει να πεις:
❌ “Δεν μπορώ να το κάνω τώρα.”
❌ “Χρειάζομαι βοήθεια.”
❌ “Αυτό δεν είναι δική μου ευθύνη.”
Το “όχι” δεν σε κάνει λιγότερο ικανή – σε κάνει πιο υγιή.
- Απόφυγε το Σύνδρομο της “Τέλειας”
Η τελειομανία είναι παγίδα. Δεν χρειάζεται να τα κάνεις όλα τέλεια.
- Το σπίτι δεν χρειάζεται να είναι πάντα αψεγάδιαστο.
- Η δουλειά δεν χρειάζεται να είναι 100% τέλεια αν αυτό σημαίνει να καταστρέφεσαι από το άγχος.
- Οι άλλοι μπορούν να σε αγαπούν και να σε εκτιμούν ακόμα κι αν δεν είσαι πάντα διαθέσιμη.
- Βάλε τον Εαυτό σου στη Λίστα Προτεραιοτήτων
Το self-care δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη. Αν δεν φροντίζεις εσύ τον εαυτό σου, κανείς δεν θα το κάνει για σένα.
- Κοιμήσου επαρκώς: Η έλλειψη ύπνου αυξάνει το στρες και επηρεάζει αρνητικά τη συγκέντρωση και τη διάθεση. Σύμφωνα με το CDC, το 35% των γυναικών κοιμάται λιγότερο από 7 ώρες τη νύχτα, κάτι που συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο άγχους και burnout.
- Κάνε κάτι που σε ευχαριστεί χωρίς ενοχές: Ένα χόμπι, μια βόλτα ή μια στιγμή ηρεμίας με ένα βιβλίο μπορούν να σε βοηθήσουν να αποφορτιστείς.
- Ζήτα βοήθεια χωρίς να αισθάνεσαι ότι χρωστάς εξηγήσεις: Οι γυναίκες συχνά αισθάνονται ενοχές όταν χρειάζονται στήριξη, αλλά η συναισθηματική και πρακτική υποστήριξη από φίλους, σύντροφο ή επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι ζωτικής σημασίας.
- Μοίρασε τις Ευθύνες
Δεν είναι απαραίτητο να τα κάνεις όλα μόνη σου. Οι έρευνες δείχνουν ότι στις περισσότερες χώρες, οι γυναίκες εξακολουθούν να αφιερώνουν διπλάσιο χρόνο από τους άνδρες στις οικιακές εργασίες και τη φροντίδα των παιδιών, ακόμη κι αν εργάζονται εξίσου πολλές ώρες.
- Αν έχεις σύντροφο, επικοινώνησε ανοιχτά για το μοίρασμα των υποχρεώσεων.
- Αν έχεις οικογένεια, εμπιστεύσου τους άλλους να βοηθήσουν – δεν χρειάζεται να έχεις τον απόλυτο έλεγχο.
- Στη δουλειά, μάθε να θέτεις όρια και να μην αναλαμβάνεις περισσότερα από όσα μπορείς να διαχειριστείς.
- Αναθεώρησε τις Προτεραιότητές σου
Στο τέλος της ημέρας, τι είναι πραγματικά σημαντικό;
- Να έχεις μια τέλεια εικόνα ή να νιώθεις καλά με τον εαυτό σου;
- Να προσφέρεις διαρκώς ή να απολαμβάνεις τη ζωή σου χωρίς εξάντληση;
Το 75% των γυναικών παγκοσμίως δηλώνει ότι νιώθει “συνεχώς κουρασμένο”, σύμφωνα με μια μελέτη του McKinsey & Company για την ισορροπία εργασίας-ζωής. Αν αυτό ακούγεται γνώριμο, ίσως είναι η στιγμή να επανεξετάσεις τις υποχρεώσεις σου και να αφήσεις πίσω ό,τι σε επιβαρύνει.
Συμπέρασμα
Το Σύνδρομο της Υπεύθυνης Γυναίκας είναι μια πραγματικότητα για πολλές γυναίκες, αλλά δεν είναι μονόδρομος. Δεν χρειάζεται να αποδείξεις τίποτα σε κανέναν. Η αξία σου δεν εξαρτάται από το πόσα πράγματα προλαβαίνεις μέσα στην ημέρα.
Δεν είσαι λιγότερο ικανή αν χαλαρώσεις, αν ζητήσεις βοήθεια ή αν πεις “όχι”.
Θυμήσου: Δεν μπορείς να φροντίζεις τους άλλους, αν πρώτα δεν φροντίσεις εσένα.
Κυριακή Λέντζιου
Κλινική Ψυχολόγος BSc, MSc, PhD© – Ψυχοθεραπεύτρια
Κλινική Υπνοθεραπεύτρια – Τραυματοθεραπεύτρια EMDR
Οικογενειακή Συστημική Θεραπεύτρια
Εξειδικευμένη στις Διατροφικές Διαταραχές – Παχυσαρκία
Δωδεκανήσου 2 & Πλατεία Δημοκρατίας, Θεσσαλονίκη
Τηλ.:2310542702, Κιν.:6934708871
Βιβλιογραφία
- American Psychological Association (APA). (2021). Stress and Burnout: The Impact on Women’s Mental Health. Διαθέσιμο στο: https://www.apa.org/news/press/releases/stress/2021/women-mental-health
- World Health Organization (WHO). (2022). Gender Disparities in Mental Health. Διαθέσιμο στο: https://www.who.int/mental_health/prevention/genderwomen/en/
- McKinsey & Company. (2022). Women in the Workplace 2022. Διαθέσιμο στο: https://www.mckinsey.com/featured-insights/diversity-and-inclusion/women-in-the-workplace
- Deloitte Global. (2023). Women @ Work: A Global Outlook. Διαθέσιμο στο: https://www2.deloitte.com/global/en/pages/about-deloitte/articles/women-at-work-global-outlook.html
- European Institute for Gender Equality (EIGE). (2023). Gender Equality Index 2023. Διαθέσιμο στο: https://eige.europa.eu/gender-equality-index/2023
- Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Burnout in the workplace: A review of the literature. Annual Review of Psychology, 52(1), 397-422. DOI: 10.1146/annurev.psych.52.1.397
- Schaufeli, W. B., & Enzmann, D. (1998). The burnout companion to study and practice: A critical analysis. CRC press.
- Kabat-Farr, D., & Cortina, L. M. (2012). Selective incivility: Gender, race, and the discriminatory workplace. Gender & Society, 26(1), 64-86. DOI: 10.1177/0891243211431090
- Goh, J., Pfeffer, J., & Zenios, S. A. (2015). The relationship between workplace stressors and mortality and health costs in the United States. Management Science, 62(2), 608-628. DOI: 10.1287/mnsc.2014.2115
- Eurofound. (2022). Working conditions and sustainable work: An analysis of the impact on mental health. Διαθέσιμο στο: https://www.eurofound.europa.eu/publications/report/2022/working-conditions-and-sustainable-work-an-analysis-of-the-impact-on-mental-health
