‘’Το Σύνδρομο του Καλού Παιδιού: Όταν η Ευγένεια Γίνεται Φυλακή’’, της Κυριακής Λέντζιου
Το “Σύνδρομο του Καλού Παιδιού” είναι ένας άτυπος όρος που περιγράφει μια ψυχολογική κατάσταση όπου το άτομο νιώθει την υποχρέωση να είναι πάντα ευγενικό, υποχωρητικό και πρόθυμο να ικανοποιήσει τους άλλους, ακόμα και εις βάρος των δικών του αναγκών. Τα άτομα που εμφανίζουν αυτό το μοτίβο τείνουν να είναι υπεύθυνα, φιλικά και προσαρμοστικά, αλλά κάτω από αυτή την εικόνα συχνά κρύβονται άγχος, συναισθηματική καταπίεση και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Αν και το σύνδρομο αυτό δεν αποτελεί επίσημη ψυχολογική διαταραχή, συνδέεται με επιστημονικά τεκμηριωμένες έννοιες όπως η ανασφαλής προσκόλληση, η τελειομανία, το κοινωνικό άγχος και η υπερβολική αίσθηση ευθύνης. Οι ρίζες του βρίσκονται κυρίως στην παιδική ηλικία, καθώς οι εμπειρίες που διαμορφώνουν το αίσθημα αξίας και την αυτοεικόνα του ατόμου ξεκινούν από τα πρώτα χρόνια της ζωής του.
Από Πού Προέρχεται: Οι Ρίζες του Συνδρόμου
Το σύνδρομο αυτό δεν εμφανίζεται τυχαία, αλλά αναπτύσσεται μέσα από συγκεκριμένες οικογενειακές δυναμικές και κοινωνικά μηνύματα. Σύμφωνα με τη Θεωρία της Προσκόλλησης του John Bowlby, η σχέση του παιδιού με τους γονείς του καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τους άλλους στην ενήλικη ζωή.
Βασικοί Παράγοντες που Οδηγούν στη Διαμόρφωση του Συνδρόμου:
- Συναισθηματική Παραμέληση και Καταπίεση Συναισθημάτων
- Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον όπου οι συναισθηματικές τους ανάγκες δεν αναγνωρίζονται, μαθαίνουν ότι η συναισθηματική έκφραση δεν είναι αποδεκτή.
- Φράσεις όπως “Μην είσαι τόσο ευαίσθητος” ή “Μην κλαις για τέτοια πράγματα” δημιουργούν την αίσθηση ότι τα συναισθήματά τους είναι ανεπιθύμητα.
- Το παιδί μαθαίνει να καταπνίγει τη λύπη, τον θυμό και την απογοήτευσή του, γιατί φοβάται ότι αν τα εκφράσει, θα απορριφθεί.
- Υπερβολική Ανάληψη Ευθυνών (Γονεϊκοποίηση)
- Σε πολλές οικογένειες, το παιδί αναλαμβάνει ρόλους που δεν του αντιστοιχούν, όπως να φροντίζει τα μικρότερα αδέλφια του ή να προσπαθεί να ηρεμήσει έναν γονέα που έχει έντονο στρες ή ψυχολογικά προβλήματα.
- Αυτή η κατάσταση, γνωστή ως γονεϊκοποίηση (parentification), οδηγεί το παιδί στο να παραμελεί τις δικές του ανάγκες, θεωρώντας ότι η αξία του έγκειται στο να προσφέρει στους άλλους.
- Μεγαλώνοντας, το άτομο νιώθει υποχρέωση να είναι πάντα διαθέσιμο και να βοηθάει, ακόμη και όταν αυτό του κοστίζει ψυχικά.
- Τελειομανία και Υπό Όρους Αγάπη
- Σε οικογένειες όπου η αποδοχή εξαρτάται από την επίδοση του παιδιού (π.χ. “Αν δεν είσαι καλός μαθητής, δεν αξίζεις”), το παιδί αναπτύσσει τελειομανία ως μηχανισμό προστασίας.
- Σύμφωνα με τον Hewitt & Flett (1991), η μη προσαρμοστική τελειομανία σχετίζεται με άγχος, κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
- Το παιδί μαθαίνει ότι πρέπει να είναι “τέλειο” για να είναι αγαπητό και φοβάται να κάνει λάθη ή να δείξει αδυναμία.
- Οικογένειες με Συναισθηματική Αστάθεια ή Ναρκισσισμό
- Σε περιβάλλοντα όπου οι γονείς είναι συναισθηματικά απρόβλεπτοι, θυμωμένοι ή επικριτικοί, το παιδί αναπτύσσει μια στρατηγική υπερ-προσαρμογής για να αποφύγει τις συγκρούσεις.
- Οι Miller (1981) και Alden & Taylor (2004) έχουν δείξει ότι τα παιδιά ναρκισσιστικών ή ασταθών γονέων αναπτύσσουν έντονο άγχος και ανάγκη για συνεχή επιβεβαίωση.
Συμπτώματα και Συμπεριφορές
Τα άτομα που μεγαλώνουν με αυτό το μοτίβο συχνά εμφανίζουν:
✔ Δυσκολία στο να λένε “όχι”
✔ Φόβο της απόρριψης και υπερβολική ανάγκη για επιβεβαίωση
✔ Καταπίεση αρνητικών συναισθημάτων
✔ Τελειομανία και φόβο αποτυχίας
✔ Υπερβολική αίσθηση ευθύνης για τους άλλους
Σύμφωνα με την έρευνα του Mikulincer & Shaver (2016), αυτά τα μοτίβα σχετίζονται με την ανασφαλή προσκόλληση και το μη προσαρμοστικό άγχος, οδηγώντας σε χρόνια ψυχική κόπωση.
Πώς να Απελευθερωθεί Κάποιος από το Σύνδρομο
Η αλλαγή αυτού του μοτίβου δεν είναι εύκολη, αλλά είναι δυνατή μέσα από συνειδητή προσπάθεια.
- Αναγνώριση του Προβλήματος
Η κατανόηση ότι η αξία μας δεν εξαρτάται από την ικανοποίηση των άλλων είναι το πρώτο βήμα.
- Άσκηση στο να λες “Όχι”
Ξεκίνα με μικρές αλλαγές, όπως να αρνείσαι μικρά αιτήματα, και παρατήρησε ότι οι σχέσεις σου δεν καταρρέουν όταν βάζεις όρια.
- Έκφραση Συναισθημάτων
Είναι σημαντικό να μάθεις να εκφράζεις θυμό, λύπη και απογοήτευση χωρίς ενοχές.
- Διαχωρισμός Ευθυνών
Δεν είσαι υπεύθυνος για την ευτυχία των άλλων.
- Ενίσχυση της Αυτοεκτίμησης
Αναγνώρισε την αξία σου ανεξάρτητα από την έγκριση των άλλων.
- Ψυχοθεραπεία
Η θεραπεία μπορεί να σε βοηθήσει να κατανοήσεις τις ρίζες αυτού του μοτίβου και να το αλλάξεις.
Συμπέρασμα
Το Σύνδρομο του Καλού Παιδιού είναι βαθιά ριζωμένο στην παιδική ηλικία και επηρεάζει τη συναισθηματική μας υγεία. Αν και η ευγένεια και η ενσυναίσθηση είναι θετικά χαρακτηριστικά, όταν γίνονται αυτοσκοπός εις βάρος του εαυτού μας, μπορεί να οδηγήσουν σε άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η αναγνώριση αυτών των μοτίβων και η σταδιακή αλλαγή τους είναι το κλειδί για μια πιο αυθεντική και ισορροπημένη ζωή.
Κυριακή Λέντζιου
Κλινική Ψυχολόγος BSc, MSc, PhD© – Ψυχοθεραπεύτρια
Κλινική Υπνοθεραπεύτρια – Τραυματοθεραπεύτρια EMDR
Οικογενειακή Συστημική Θεραπεύτρια
Εξειδικευμένη στις Διατροφικές Διαταραχές – Παχυσαρκία
Δωδεκανήσου 2 & Πλατεία Δημοκρατίας, Θεσσαλονίκη
Τηλ.:2310542702, Κιν.:6934708871
Βιβλιογραφία:
- Alden, L. E., & Taylor, C. T. (2004). Interpersonal processes in social phobia. Clinical Psychology Review, 24(7), 857-882.
- Bowlby, J. (1988). A Secure Base: Parent-Child Attachment and Healthy Human Development. Basic Books.
- Hewitt, P. L., & Flett, G. L. (1991). Perfectionism in the self and social contexts: Conceptualization, assessment, and association with psychopathology. Journal of Personality and Social Psychology, 60(3), 456-470.
- Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2016). Attachment in Adulthood: Structure, Dynamics, and Change. Guilford Press.
- Miller, A. (1981). The Drama of the Gifted Child: The Search for the True Self. Basic Books.
- Hooper, L. M., Marotta, S. A., & Lanthier, R. P. (2011). Predictors of growth and distress following childhood parentification: A retrospective exploratory study. Journal of Child and Family Studies, 20(5), 693-705.
