Το χιούμορ είναι “υπερτροφή” για τον εγκέφαλο
Για να καταλάβουμε γιατί το χιούμορ είναι ένα είδος υπερτροφής για τον εγκέφαλο, βοηθά να γνωρίζουμε τι λαχταρά ο εγκέφαλός μας αρχικά. Μπορεί να νομίζετε ότι θα προτιμούσε να καθόμαστε μόνοι μας σε ένα δωμάτιο και κοιτάμε έναν κενό τοίχο – δεν καίμε πολλή ενέργεια κάνοντας κάτι τέτοιο.
Όμως, ο εγκέφαλος είναι σαν μυς και χρειάζεται άσκηση. Τι κάνει τον εγκέφαλο να «γυμνάζεται»; Οι πληροφορίες. Όταν ερευνητές ζήτησαν από τους ανθρώπους να κοιτάξουν μια σειρά από εικόνες ενώ ο εγκέφαλός τους σαρωνόταν σε ένα μηχάνημα fMRI, ήταν οι πιο σύνθετες εικόνες – ένα έργο τέχνης, μια όμορφη θέα, μια ομάδα ζώων – που «γαργαλούσαν» περισσότερο τους νευρώνες στο κεφάλι τους.
Είναι η ενεργοποίηση αυτών των νευρώνων – νευρικών κυττάρων, τα οποία, μεταξύ άλλων, στέλνουν και λαμβάνουν αισθητηριακές πληροφορίες – που «φωτίζει» τις σαρώσεις fMRI με έντονα, σχεδόν ψυχεδελικά χρώματα. Στην πραγματικότητα, λαμβάνει χώρα ένα αποτέλεσμα που μοιάζει σχεδόν με ναρκωτικό.
Ο εγκέφαλος είναι γεμάτος με υποδοχείς οπιοειδών – όπως στα ναρκωτικό. Φτιαγμένοι από εξειδικευμένες πρωτεΐνες, αυτοί οι υποδοχείς εξέχουν από τους νευρώνες μας σαν μικροσκοπικές ραδιοφωνικές κεραίες που έχουν σχεδιαστεί για να πιάνουν τα διερχόμενα σήματα.
Όταν το σωστό είδος μορίου προσκρούει σε έναν υποδοχέα – ίσως ένα από τα φυσικά οπιούχα του σώματος, όπως μια ενδορφίνη, ή ένα συνθετικό φάρμακο που έχει σχεδιαστεί για να μοιάζει με ένα τέτοιο, όπως η ηρωίνη ή η μορφίνη – μπορεί να πυροδοτήσει έναν καταρράκτη εγκεφαλικής δραστηριότητας που «λούζει» τους νευρώνες με νευροδιαβιβαστές και άλλες χημικές ουσίες που προκαλούν ευεξία.
Όσο περισσότεροι νευρώνες ενεργοποιούνται (και όσο πιο ενεργοποιημένοι μένουν), τόσο μεγαλύτερη ευχαρίστηση νιώθουμε. Στην ουσία, η μάθηση και η επίλυση προβλημάτων είναι που «ικανοποιούν» ιδιαίτερα τον εγκέφαλο.
Το χιούμορ τροφοδοτεί τον εγκέφαλο
Ο Ori Amir, ψυχολόγος και ο μέντοράς του, ο καθηγητής νευροεπιστήμης και ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας Irving Biederman, υποπτεύθηκαν ότι το χιούμορ μπορεί να τροφοδοτεί, θρέφει τον εγκέφαλο με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι σύνθετες πληροφορίες.
Οι άνθρωποι που μελετούν το χιούμορ γενικά συμφωνούν ότι τα περισσότερα αστεία είναι χτισμένα γύρω από μια αταξία – έναν ακατάλληλο, παράλογο, εκπληκτικό ή ασυνήθιστο συνδυασμό δύο θεμελιωδώς διαφορετικών ιδεών ή στοιχείων. (Ενδεικτικά: ένας δίμετρος νευροεπιστήμονας με χνουδωτή γούνα και ατημέλητες μπότες οικοδομής). Όταν βλέπουμε ή ακούμε για πρώτη φορά αυτό το συνονθύλευμα, είμαστε μπερδεμένοι. Η ατάκα είναι η επίλυση αυτής της σύγχυσης.
Έτσι, υπό αυτή την έννοια, η κατανόηση του χιούμορ δεν διαφέρει από την επίλυση ενός παζλ και προσφέρει ένα παρόμοιο είδος ικανοποίησης.
Στην πραγματικότητα, οι Biederman και Amir διατύπωσαν τη θεωρία ότι επειδή το χιούμορ απαιτεί από τον εγκέφαλο να επεξεργάζεται πολλούς διαφορετικούς τύπους πληροφοριών, οι αστείες αποκαλύψεις θα ενεργοποιούσαν διαφορετικά και πιο ετερόκλητα μέρη του εγκεφάλου σε σχέση με τις μη αστείες. Αυτό θα διέγειρε τους νευρώνες ακόμη περισσότερο, γεγονός που θα οδηγούσε στην απελευθέρωση περισσότερων νευροδιαβιβαστών και στην ενεργοποίηση των κέντρων ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Μελέτη της σχέσης του χιούμορ με τον εγκέφαλο
Για να ελέγξουν την υπόθεσή τους, οι Amir και Biederman ζήτησαν από 15 φοιτητές να δουν 200 απλά γραμμικά σχέδια κατά τη διάρκεια μιας σάρωσης fMRI. Κάθε σχέδιο συνοδευόταν από δύο λεζάντες: μια προφανή περιγραφή και μια ερμηνευτική. Κάποιες από τις ερμηνευτικές ήταν αστείες. Ζητήθηκε από τα υποκείμενα να αξιολογήσουν κάθε λεζάντα ως «όχι αστεία», «λίγο αστεία» ή «αστεία».
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι ερμηνευτικές λεζάντες φώτισαν περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου από τις αντίστοιχες προφανείς. Αλλά οι σαρώσεις εγκεφάλου αποκάλυψαν ότι οι χιουμοριστικές περιγραφές ενεργοποίησαν τις περισσότερες περιοχές από όλες. Όσο πιο αστεία αξιολογούσαν τα υποκείμενα μια λεζάντα, τόσο περισσότεροι νευρώνες πυροδοτούνταν. Είναι αυτή η επιπλέον έκρηξη εγκεφαλικής ενεργοποίησης τη στιγμή που “πιάνουμε” ένα αστείο.
«Είχαμε συνηθίσει να θεωρούμε αυτά τα αντιληπτικά συστήματα ως σχετικά τετριμμένες δομές που προορίζονται απλώς για να μας δίνουν παθητικά πληροφορίες», λέει ο Biederman. «Αποδεικνύεται όμως ότι η λήψη νέων πληροφοριών είναι στην πραγματικότητα ευχάριστη».
Από εκεί και πέρα, οι ερευνητές προχώρησαν την ανάλυσή τους ένα βήμα παραπέρα. Σε μια μελέτη που ακολούθησε, ο Amir ζήτησε από συμμετέχοντες να συνθέσουν λεζάντες για μια σειρά καρτούν, ενώ σάρωνε τον εγκέφαλό τους.
Όταν σκέφτηκαν ένα αστείο, ενεργοποιήθηκαν οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται όταν ακούνε και καταλαβαίνουν ένα αστείο. Και, όπως και στην πρώτη μελέτη, όσο πιο αστεία ήταν τα ανέκδοτα (όπως αξιολογήθηκαν από ανεξάρτητους παρατηρητές), τόσο περισσότεροι νευρώνες πυροδοτούνταν στον εγκέφαλο των συμμετεχόντων.
Η πυροδότηση των εγκεφαλικών κυττάρων έγινε σε διαφορετικό χρονοδιάγραμμα, ενισχύοντας τη διαδικασία και καθιστώντας την ακόμα πιο ισχυρή και έγκυρη. Όταν «πιάνουμε» ένα αστείο, οι νευρώνες ενεργοποιούνται σε μια γρήγορη έκρηξη. Όταν κατασκευάζουμε ένα ανέκδοτο, η δραστηριότητα στις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου αυξάνεται αργά, καθώς ψάχνουμε στον εγκέφαλό μας για ανόμοια στοιχεία που μπορούμε να συνδέσουμε. Αν η εκτίμηση του χιούμορ είναι καλή άσκηση για τον εγκέφαλό μας, τότε η δημιουργία ενός αστείου είναι άσκηση για στεροειδή.
