Ωραιόκαστρο: Ανιστορώντας τα παλαιά… του Δημητρίου Σ. Παπαδόπουλου (Σταυριώτη)

Ωραιόκαστρο: Ανιστορώντας τα παλαιά…

του Δημητρίου Σ. Παπαδόπουλου (Σταυριώτη)

Τον ορεινό χωριό Σταυρίν στον Πόντο είναι ο τόπος απ’ όπου ήρθαν λιγοστές οικογένειες (δέκα τρεις) και οίκησαν το Ωραιόκαστρο εκατό χρόνια πριν.

Ο δε Δημήτριος Κων. Παπαδόπουλος (Σταυριώτης) υπήρξε ένας εξαίρετος άνδρας του πνεύματος ο οποίος διέσωσε πλήθος μαρτυριών, όχι μόνον από την γενέτειρά του, αλλά και για όλον τον Ποντιακό Ελληνισμό.

Αντιγράφω σύντομο βιογραφικό του από το βιβλίο του ‘’Αρχείον Σταυρί’’, έκδοση του Καλλιτεχνικού Οργανισμού Ποντίων Αθηνών, γραμμένο από τον Ηλία Τσιρκινίδη το έτος 1985.

 

Ο Δημήτριος Κων. Παπαδόπουλος (Σταυριώτης) γεννήθηκε το έτος 1895 στην ενορία Μονοβάντων του Σταυρί που ήταν από τις μεγαλύτερες κοινότητες της Χαλδίας (Πόντου).

Τα πρώτα γράμματα τα εδιδάχτηκε στο δημοτικό σχολείο της ιδιαίτερης πατρίδος του και ακολούθως εφοίτησε στο Σχολαρχείο Αργυρουπόλεως (Κιουμισχανά). Μετά την αποφοίτησή του εδίδαξε επί τριετία στην Κεντρική Εσσαρρίειο Σχολή του Σταυρί και το 1914 πριν κηρυχθεί ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος κατέφυγε στη Ρωσία όπου εξήσκησε το επάγγελμα του δημοδιδασκάλου στην πόλη Τουαψέ.

Το 1917 παντρεύτηκε την Φεβρωνία από την ονομαστή επίσης οικογένεια του Σταυρί Λιντζανίδου-Πολίτη. Το έτος 1921 κατόρθωσε να κατέλθει στην Ελλάδα. Διορίστηκε δημοδιδάσκαλος στην Αλεξανδρούπολη όπου υπηρέτησε μέχρι το 1940 και από τότε στη Θεσσαλονίκη όπου και συνταξιοδοτήθηκε.

Απεβίωσε στη Θεσσαλονίκη το έτος 1972.

Ηλίας Τσιρκινίδης

 

Μελετώντας την Ποντιακή Εστία του έτους 1953 για τις ανάγκες συγγραφής της νέας μυθιστορίας μου, σταχυολόγησα ένα ενδιαφέρον μακροσκελές άρθρο του ιστορικού και λαογράφου Δημ. Κ. Παπαδόπουλου, απόσπασμα του οποίου παραθέτω. Ιδού:

 

Χριστούγεννα στο Σταυρίν

του Δημητρίου Κων. Παπαδόπουλου (Σταυριώτη)

Καλλιθέα Αλεξανδρουπόλεως, Δεκέμβριος 1953

«Δεκέμβρης 1911, παραμονή Χριστουγέννων, ημέρα Σάββατο…

ο ήλιος πρόβαλε δειλά από την κορυφή της Τσέκας και φώτισε την χιονοσκεπαμένη ορεινή περιοχή του Σταυρί…

… από την αντικρινή ενορία Μαχαλά, ακούγονταν αραιοί πυροβολισμοί. Γιόρταζεν εκεί ο Χρήστος Μιανιάς (Πούπουλον) που χρημάτισε 40 χρόνια αγωγιάτης του Σταυρί. Είναι τώρα πάνω από 90 ετών και διαμένει στο Ωραιόκαστρο της Θεσσαλονίκης. Μας είχε καλεσμένους και δεν ημπορούσαμε να αρνηθούμε.

Αφήσαμε τον Γιωρίκαν τη Κουτσού να συνεχίζει το χορό και μερικοί από εμάς πήραμε τα όπλα μας κ.λ.π «άρμαν πύρμαν» (οπλισμένοι καλά) μαζί με τον Στυλιανό και κινήσαμε για τον Μαχαλά. Το χιόνι έπεφτε στο γόνατο. Προχωρούσαμε με δυσκολία. Τέλος, φθάσαμε στο συνοικισμό Στραμπελάντων και σταματήσαμε πάνω στην κορυφή του λόφου. Από εκεί φαινόταν καλά απέναντί μας η ενορία Μαχαλά. Θυμηθήκαμε την απόπειρα των Μαχαλετίων να κλάψουν την κόρη του Παπα-Κωνσταντίνου, την Ανατολή και όλοι μαζί τραγουδήσαμε:

Ση Σταμπελάντων το ρακάν

Ποπάς με τα ρεβόλα (ριβόλβερ)

Έστραψεν και εβρόντεσεν

Ση Μαχαλάς τα’ αλώνια

Σ’ αυτό επάνω ρίξαμε μερικές τουφεκιές. Μας εκατάλαβαν από τον Μαχαλά και πύκνωσαν τους πυροβολισμούς τους. Έτσι άρχισε ένας πεισματάρικος ‘’ντοναμνάς’’ (τουφεκίδι) και από τα δύο μέρη ώσπου φθάσαμε στο σπίτι του Μιανιά. Μας υποδέχθηκαν στην αυλή η οικογένεια το Μιανιά και μερικοί νέοι από την ενορία Απανωχώρ’. Μεταξύ αυτών ήταν και μερικοί Τούρκοι.

Η κόρη του Μιανιά Κλεονίκη, πού έφερε όπλα, μας κέρασε ρακί και μας πρόσφερε πάνω σε δίσκο ψημένη κότα. Ευχηθήκαμε χρόνια πολλά, ευχαριστήσαμε με χειραψία όλους για την υποδοχή και προχωρήσαμε. Ο Πούπουλον στις δόξες του! Δεν ήξερε πώς να μας ευχαριστήσει. Στην είσοδο ο λυράρης μας Στυλιανός, σταμάτησε και τραγούδησε μελωδικά:

Αδά σ’ οσπίτ ντο έρθαμε

Να ζει ο οικοκύρης

Ο γιαρουτζής ο Πούπουλον

Ο Μιανιάς ο Χρήστον

Να μας ζήσει! Φωνάξαμε όλοι κι εκείνος συγκινημένος πλησίασε τον Στυλιανό και κόλλησε στο μέτωπό του ένα μετζίτι (20 γρόσια). Μπήκαμε στο δωμάτιο της υποδοχής. Εκεί γύρω σε πλούσια στολισμένο τραπέζι, καθόταν μερικοί συνάδελφοι του Μιανιά και ο Γ. Κασιμίδης (Κιαμήλ αγάς). Ανταλλάξαμε χαιρετισμό Ρωμαίικα και Τούρκικα και καθίσαμε. Το φαγοπότι σε ένταση και το γλέντι άναψε και κόρωσε. Η λύρα με τη μελωδία της έθελγε όλους και τα διαλεχτά και επίκαιρα τραγούδια τόνωσαν την διάθεση των γλεντζέδων.

Νασάν εμάς τοι Σταυρέτας

Π’ ευτάμε πάντα κέφια

Όλ’ εμουν Τούρκοι και Ρωμαίοι

Ζούμεν άμον αδέλφια

Το δίστιχό μου αυτό, ευχαρίστησε όλους και με ανάγκασαν να το επαναλάβω. Τα τραγούδια και το γλέντι συνεχίστηκαν για πολλή ώρα. Μαζεύτηκε πολύς κόσμος από τ’ Απανωχώρ’ και από τον Μαχαλά. Με την συγκατάθεση και την επιθυμία όλων στήθηκε μεγάλος χορός. Χριστιανοί και Τούρκοι, άνδρες και γυναίκες χορεύαμε μαζί. (Οι Τούρκισες του Σταυρί δεν κρύβονταν από τους ντόπιους). Ο χορός συνεχίστηκε έως τις πρωινές ώρες κι έπρεπε να φύγουμε πια. Ευχαριστήσαμε όλους, αποχαιρετήσαμε με χειραψία και τραβήξαμε για το Μονοβάντων. Όταν περνούσαμε απ’ το λόφο Στραμπέλ, ρίξαμε και τις τελευταίες τουφεκιές που μας απόμειναν.

Με τραγούδια και φωνές φθάσαμε κοντά στην Κεντρική Εσσερίειο Σχολή όπου μας υποδέχθηκαν οι φίλοι μας. Στη μεγάλη αίθουσα του σχολείου συγκροτήσαμε συγκέντρωση και σκεφθήκαμε για την παράσταση των «Μωμοέρων». Καθορίσαμε το ρόλο του καθενός και στρώσαμε το πρόγραμμα της παραστάσεως. Εις εμένα ανέθεσαν το ρόλο του μωμόερου Κιζίρ (κλητήρα του χωριού). Στήσαμε κοντά στη βρύση της Χατζλη Σοφίας Ασσερή τον τελευταίο χορό και διαλυθήκαμε κατακουρασμένοι και κατευχαριστημένοι!

Μια ανάμνηση μόνον απέμεινε από την ευχάριστη όσο και απλή εκείνη ζωή! Τι να γίνει; ‘’Περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαίς’’…

Η οικογένεια Μιανιά ήρθε κι αυτή στο Ωραιόκαστρο με την ανταλλαγή».

Το λοιπόν, η οικογένεια Μιανιά (Μιανίδη) ήρθε στην Ελλάδα με την ανταλλαγή και εγκαταστάθηκε στο Ωραιόκαστρο. Η Κλεονίκη που αναφέρεται στο άρθρο, είναι η αδελφή της γιαγιά μου Κυριακής Παπαδοπούλου (το γένος Μιανιά), μητρός του αλησμόνητου σε όλους μας ζαχαροπλάστη κυρ-Στέλιου Παπαδόπουλου. Παντρεύτηκε στη Μαχαλά τον παππού μου Δημήτριο I. Παπαδόπουλο. Η Κλεονίκη (Κλίνη), που στο άρθρο φέρεται να φέρνει όπλα, να κερνά ρακή και να προσφέρει σε δίσκο ψημένη κότα στη συντροφιά, παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Παναγιωτίδη και έζησε και πέθανε πλήρης ημερών στο Ωραιόκαστρο, όπως άλλωστε και η αδελφή της Κυριακή.

Υστερόγραφο: Με τον Δημήτριο Κων. Παπαδόπουλο (Σταυριώτη), ουδεμία συγγενική σχέση, εξ όσων γνωρίζω, έχει ο γράφων, καίτοι φέρουμε αμφότεροι το ίδιο ονοματεπώνυμο καθώς και λογοτεχνικό ψευδώνυμο (Σταυριώτης). Ο πρώτος είναι θαμμένος μαζί με τη σύζυγό του Φεβρωνία στο Ωραιόκαστρο, παρόλο που δεν ήταν κάτοικος του χωριού μας (το έτος 1972 το Ωραιόκαστρο ήταν ένα μικρό χωριό). Πιθανόν υπήρξε δική του επιθυμία να ταφεί εδώ, συντροφιά με συντοπίτες του από το αγαπημένο Σταυρίν του Πόντου. Η δική μου ανάμνηση από εκείνον, ήμουν τότε έξι ή επτά ετών περίπου, είναι η εξής: ένας άνδρας ευθυτενής, καλοντυμένος, με γραβάτα, καπέλο και ωραία χαρακτηριστικά προσώπου, να κάθεται κάτω από την κληματαριά του πέτρινου σπιτιού μας (υπάρχει ακόμα) και να συζητά με τις γερόντισσες για τα παλαιά. Κι όταν έφευγε εκείνες έλεγαν: ‘’Ξαν έρθεν ο παλαλόν ο δέσκαλον και ερώτανεν για τα παλαιά…)’’.

Δηλαδή: ‘’ήρθε πάλι ο τρελός ο δάσκαλος και ρωτούσε για τα παλιά…’’

Ευτυχώς που υπήρξαν εκείνοι οι ‘’παλαλοί’’ (και, μα τω Θεώ, ήσαν πάρα πολλοί), και γνωρίζουμε σήμερα από πού κρατεί η σκούφια μας. Και γνωρίζουμε ποια Ελλάδα άφησαν πίσω όλοι εκείνοι, γυναίκες και άνδρες, και την έφεραν και την απίθωσαν εδώ, στα χώματα της Μακεδονίας.

 

Στην πρώτη φωτογραφία οι δύο αδελφές Κυριακή Παπαδοπούλου και Κλεονίκη Παναγιωτίδου το έτος 1977. Στη δεύτερη, πιθανότατα στο Σταυρί του Πόντου, δεξιά με τα χέρια στα γόνατα, ο Κωνσταντίνος Παναγιωτίδης και στην τρίτη, ο συγγραφέας του άρθρου, Δημήτριος Κων. Παπαδόπουλος (Σταυριώτης) 1895-1972.

(Πηγή: περιοδικό ‘’Όραμαν’’ της Ένωσης Ποντίων Ωραιοκάστρου και Φίλων. Οι Σταυριώτες οικιστές του Ωραιοκάστρου).

 

vendo

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.