Σχολείο και οικονομική κρίση*
Ιδέες για γονείς και εκπαιδευτικούς
Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από φαινόμενα έντονης αμφισβήτησης αξιών και θεσμών που επιδεινώθηκε από την κοινωνική, οικονομική και συναισθηματική κατάσταση που βιώνει σήμερα η πλειονότητα των Ελλήνων. Το αίσθημα της ανισότητας, της ατιμωρησίας, της αδικίας επηρεάζει την καθημερινότητα των πολιτών και μάλιστα το σχολείο, τον καθηγητή και τον μαθητή.
Η μείωση των δαπανών για την Παιδεία είναι πρωτόγνωρη με μείωση του ρυθμού ανέγερσης σχολικών κτιρίων, συγχωνεύσεις σχολικών μονάδων και τμημάτων (άρα περισσότεροι μαθητές ανά τμήμα), εκμηδένιση των προσλήψεων νέων Εκπαιδευτικών, μεταβολή των εργασιακών σχέσεων των Εκπαιδευτικών [αύξηση ωραρίου, περισσότεροι καθηγητές τοποθετημένοι σε δύο έως και πέντε σχολεία (!), περισσότεροι με ελαστικές σχέσεις εργασίας (ωρομίσθιοι), αναγκαστικές αποσπάσεις σε άλλες περιφέρειες, μείωση των μισθών και βέβαια κανένας λόγος δεν γίνεται για κοινωνικούς ψυχολόγους ή γιατρούς σχολικής μονάδας].
Από την άλλη, σύμφωνα με στοιχεία της ΟΛΜΕ, το φαινόμενο της εκδήλωσης επιθετικής συμπεριφοράς των μαθητών, της αύξησης του άγχους, και της μείωσης της σχολικής επίδοσης αυξάνεται με φρενήρεις ρυθμούς ως αποτέλεσμα της δεινής οικονομικής κρίσης που έχει εισβάλει σε όλα τα σπίτια των μέσων οικονομικά και πολιτισμικά οικογενειών, τα οποία αποτελούν εξάλλου και τη συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων στη δημόσια εκπαίδευση.
Η οικονομική δυσπραγία των γονέων, η αύξηση της ανεργίας και η ευρύτερη κοινωνική αποδιοργάνωση αντικατοπτρίζονται φανερά πλέον στην καθημερινότητα του σχολείου. Οι μαθητές δεν έχουν την δυνατότητα να αγοράσουν τα απαραίτητα για την παρακολούθηση του σχολείου, ενώ έντονη είναι και η αδιαφορία απέναντι στη σχολική τάξη και τις απαιτήσεις της. Οι γονείς, έχοντας πολύ πιο άμεσα προβλήματα επιβίωσης να αντιμετωπίσουν, παραμελούν τη σχολική επίβλεψη των παιδιών τους.
Η σχολική διαρροή αποτελεί μια επίσης νέα πραγματικότητα, καθώς πολλά παιδιά δε μπορούν να πηγαίνουν στο σχολείο, την στιγμή που στην οικογένειά τους δεν υπάρχουν τα αναγκαία πλέον της σίτισης και ένδυσης τους. Μετά μάλιστα και την κατάργηση ειδικοτήτων στα Δημόσια ΙΕΚ και ΕΠΑΛ η πλειοψηφία των μαθητών αυτών διακόπτει την εκπαίδευση γιατί δε μπορεί να πληρώσει τα αντίστοιχα ιδιωτικά ιδρύματα.
Επειδή όμως, τα παιδιά έχουν την ανάγκη να πιστεύουν πως ο κόσμος γύρω τους διαθέτει μια στοιχειώδη δομή, σταθερότητα και λογική, πρέπει να μεγαλώνουν συναισθηματικά ασφαλή και με αυτοπεποίθηση, να μπορούν να ονειρεύονται και να ελπίζουν, είναι απαραίτητο εμείς οι γονείς να τα προστατέψουμε από τη βία και τον παραλογισμό της μάζας:
· Ας μην παρασυρόμαστε από σενάρια φόβου και πανικού (τηλεοπτικές ειδήσεις) που δεν οδηγούν πουθενά, παρά μόνο ενισχύουν το αίσθημα της αβεβαιότητας και καταλήγουν σε λανθασμένες και βιαστικές αποφάσεις.
· Ας κάνουμε μια επανεκτίμηση των προτεραιοτήτων μας, προσπαθώντας να εξοικονομήσουμε πόρους για τα απαραίτητα.
· Ας προτείνουμε στα παιδιά και ας τα παραδειγματίσουμε με εναλλακτικές μορφές διασκέδασης, όπως οι συγκεντρώσεις φίλων σε σπίτια, ακόμη και εναλλακτικές μορφές διακοπών (εξοχικά σπίτια φίλων, κάμπινγκ), που μπορεί να αποδειχθούν ακόμη πιο ευχάριστες από τις πολυδάπανες μορφές που έχουμε συνηθίσει.
· Ας οριοθετήσουμε τις ανάγκες μας που κάποιες είναι πλασματικές και αποσκοπούν μόνο στην επίδειξη και την περιττή πολυτέλεια.
· Ας εντάξουμε τα παιδιά σε υποσυστήματα όπως είναι ο οι ομάδες ζωγραφικής, οι αθλητικές ομάδες, το κατηχητικό γιατί «η ευτυχία είναι το μόνο πράγμα που διπλασιάζεται όταν το μοιράζεσαι» (Albert Schweitzer)
Το σχολείο από την άλλη πλευρά μπορεί να διαδραματίσει έναν ουσιαστικότατο ρόλο μεταβάλλοντας το περιεχόμενο του προγράμματός του μέσα στα πλαίσια πάντα των δυνατοτήτων που προσφέρει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Μπορεί, εμείς οι καθηγητές, μέσα στον καθημερινό σάλο, να επικεντρωνόμαστε στο γνωστικό αντικείμενο που μας κυνηγά με την «ύλη» και να μην έχουμε αντιληφθεί τη σημασία του να λειτουργήσει το σχολείο ως χώρος συμπαράστασης, ψυχολογικής υποστήριξης και, παράλληλα με τον παιδαγωγικο-διδακτικό μας ρόλο, να προσφέρουμε ισορροπία, γαλήνη και αυτοπεποίθηση στους μαθητές. Οι λύσεις που προτείνονται αφορούν τέσσερα στάδια που στηρίζονται στην αισιοδοξία στην ενθάρρυνση και στην ενίσχυση.
· Το πρώτο βήμα, είναι η διαμόρφωση μιας διαφοροποιημένης στάσης προς τους μαθητές. Η νέα στάση αφορά περισσότερο την εμπιστοσύνη του δασκάλου προς τους μαθητές του, την εκτίμηση, τη συμπαράσταση, την παροχή συναισθηματικής βοήθειας, την έμφαση στην ενίσχυση και επαύξηση των δυνατοτήτων τους παρά στην αναπλήρωση των ελλειμμάτων τους. Πρέπει να ακούσουμε τα παιδιά μας και παράλληλα να φροντίσουμε να αναπτύξουν δεξιότητες και την κριτική ικανότητα, ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις δύσκολες συνθήκες και τις ανάγκες της ζωής. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό να ασχοληθούμε ουσιαστικά με συναισθήματα όπως ο θυμός, ο φόβος, το άγχος και η θλίψη. Να τους προτείνουμε πώς να διαχειρίζονται το χρόνο για να κρίνουν αν αυτό που τους έρχεται να πουν ή να κάνουν εκείνη τη στιγμή είναι πραγματικά το καλύτερο που μπορούν να κάνουν. Μέσα από καλά σχεδιασμένες δράσεις διαχείρισης συναισθημάτων και ανάπτυξης συναισθηματικής νοημοσύνης, θα πρέπει να κατανοήσουν τα παιδιά ότι κάθε συναίσθημα έχει έναν σκοπό και η έκφρασή τους μέσα στην τάξη μπορεί να βελτιώσει τη συναισθηματική ατμόσφαιρα και να βοηθήσει στην εκτόνωση συγκρούσεων.
· Το δεύτερο βήμα αφορά στην εστίαση των εκπαιδευτικών στα πραγματικά αυθεντικά προβλήματα που έχουν νόημα για τους μαθητές και στην δημιουργία εννοιών και συνδέσεων τους με πραγματικές καταστάσεις της ζωής τους ώστε να γίνει το μάθημα και ευχάριστο και ενδιαφέρον.
· Το τρίτο βήμα αναφέρεται στην εφαρμογή νέων στρατηγικών διδασκαλίας, που εστιάζουν στην ενθάρρυνση των μαθητών, στην παροχή υποστήριξης τους και στην αναγνώριση του διαλόγου ώστε να δημιουργηθεί κλίμα αποδοχής, έλξης και συνεργασίας (συμμετοχή μαθητών, project, βιωματικές δράσεις, μαθαίνω παίζοντας, σημασία στην απόκτηση αυτοεικόνας και αυτοπεποίθησης).
· Τέταρτο βήμα αποτελεί η άμεση σχέση σχολείου σπιτιού. Οι εκπαιδευτικοί με τους γονείς πρέπει να βρίσκονται κοντά, να αλληλεπιδρούν και με κοινή στόχευση να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που παρουσιάζονται στους μαθητές. Η επικοινωνία σχολείου σπιτιού σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες βοηθά τους μαθητές να νιώθουν πιο ευχάριστα στο σχολείο, να αποδίδουν περισσότερο στα μαθήματα και να βλέπουν με καλύτερο μάτι τους δασκάλους τους.
Ζαχαρίου Δημήτρης, φιλόλογος
http://zachariou99.blogspot.gr/2013/11/blog-post_17.html
* Κύρια πηγή έμπνευσης του θέματος και άντλησης υλικού υπήρξε η σελίδα του Σχ. Συμβούλου Αλ. Κόπτση (http://users.sch.gr/akoptsi/). Τον ευχαριστώ θερμά!