Μη φεύγεις, σε παρακαλώ! Οι λόγοι που μένουμε σε μια δυστυχισμένη σχέση. Πως να βρούμε διέξοδο;
Μπλέκεστε επανειλημμένα σε σχέσεις με ανθρώπους που δυσκολεύεστε να αφήσετε; Νιώθετε ότι δεν σας καταλαβαίνουν ή δεν ενδιαφέρονται για εσάς όσο θα θέλατε;
Νιώθετε στο βάθος ανεπαρκείς και υπεύθυνοι για το ότι μένετε σε μία σχέση με αδιέξοδα;
Βρίσκετε τον εαυτό σας συχνά να δικαιολογεί τους άλλους και να βάζετε τις ανάγκες τους πάνω από τις δικές σας, αισθανόμενοι ότι κάπου έχουν χαθεί τα δικά σας θέλω;
Νιώθετε ότι το να μείνετε μόνοι, είναι το χειρότερο σενάριο ζωής που θα μπορούσε να συμβεί;
Συνεχίζετε να νιώθετε δυστυχισμένοι, παρόλο που μπορεί να κερδίζετε την αποδοχή και τον θαυμασμό των άλλων, και παρόλο που είστε ενεργητικοί και πολυπράγμονες;
Αυτές οι παγίδες κάποια στιγμή, όσο τις αναπαράγουμε, τόσο κερδίζουν έδαφος και γίνονται σαν κομμάτι του εαυτού μας. Οι συντροφικές σχέσεις είναι αναπόσταστο κομμάτι της ζωής μας. Για τον καθένα μια σχέση σημαίνει και διαφορετικά πράγματα, ανάγκες, επιθυμίες. Τα πρέπει και οι προσδοκίες ποικίλουν.
Πολλές φορές βρίσκουμε τον εαυτό μας εξουθενωμένο στην προσπάθεια να κρατήσουμε μια σχέση, μέσα από συζητήσεις αλλά και συγκρούσεις, καταναλώνουμε την ενέργειά μας στο να σκεφτόμαστε και να διαπραγματευόμαστε τη σχέση με τον άλλον, πότε είμαστε αισιοόδοξοι ότι προχωράμε και πότε γκρεμίζονται όλα.
Και όλος αυτός ο φαύλος κύκλος σύνδεσης και αποσύνδεσης από τον/την σύντροφο διαιωνίζεται, αποδίδουμε σκληρές ευθύνες στον εαυτό μας, ‘εγώ φταίω που μένω σε αυτή τη σχέση…..’, ασκούμε κριτική στον εαυτό μας ‘είμαι ανόητος, δειλός, ανίκανος’ νιώθουμε απογοήτευση, ή προδομένοι και νιώθουμε ότι οι πραγματικές μας επιθυμίες δεν θα πραγματοποιηθούν ποτέ, με την υπόνοια ίσως ενδόμυχα ότι δεν αξίζουμε το κάτι καλύτερο.
Αλλά ποιός είναι αυτός που ορίζει ποιό είναι το καλύτερο και ποιό όχι, και αν μας αξίζει ή δεν μας αξίζει;
Κάτι δεν πάει καλά με μένα;
Ταυτίζουμε τη δυσκολία να διαχειριστούμε μια δυσλειτουργική σχέση με το ότι εμείς είμαστε αυτοί που κάνουμε κάτι λάθος, που έχουμε ευθύνη, που κάτι δεν κάνουμε σωστά, ή κάτι που μας εμποδίζει να ξεφύγουμε από τη σχέση.
Είναι μια ερώτηση, που χρειάζεται απαντήσεις, για να μάθουμε τι πυροδοτεί το μοτίβο των σχέσεων μας. Αλλά ας φανταστούμε ότι με ένα μαγικό ραβδί, ερχόταν κάποιος και μας έλεγε, ‘τα κάνεις αυτά επειδή…………..’, τι θα κερδίσουμε; Θα αλλάξει κάτι πρακτικά;
Eπομένως, η αυτογνωσία συμβάλλει στο να αναγνωρίσουμε τις αιτίες που μας οδηγούν στο να εμπλεκόμαστε σε δυσλειτουργικές σχέσεις και τα εμπόδια που τραβάνε πίσω. Το κλειδί είνα πάντα η διαχείσηση αυτών των παγίδων.
Τι συμβολίζουν οι παγίδες στις σχέσεις.
Η παγίδα της εγκατάλειψης
Η παγίδα της εγκατάλειψης, ανταποκρίνεται στο φόβο ότι αυτός που αγαπάμε και θεωρούμε ότι είναι το αγαπημένο και σημαντικό πρόσωπο στη ζωή μας θα μας εγκαταλείψει. Πιστεύετε ότι ο άλλος είναι απρόβλεπτος, δε μπορείτε να τον ελέγξετε και κάποια στιγμή ξαφνικά θα φύγει.
Η θα φύγει γιατί θα προτιμήσει κάποιον άλλον και εσείς θα μείνετε μόνοι. Αυτό μπορεί να σας βγαίνει αυθόρμητα, μπορεί να το αντιλαμβάνεστε μπορει και όχι. Αυτός ο φόβος όμως σας παρακινεί να μηχανεύεστε τρόπους να φέρετε τον άλλον πιο κοντά. Να είστε προσκολλημένοι, να τσεκάρετε που βρίσκεται και τι κάνει όταν δεν είστε μαζί, να υποχωρείτε βάζοντας τις δικές του ανάγκες πάνω από τις δικές σας, γιατί εάν δεν το κάνετε ίσως να φοβάστε ότι θα απογοητευτεί και θα σας απορρίψει.
Δεν χρειάζεται όμως να μπαίνετε σε διαδικασία αυτομομφής για τις συμπεριφορές αυτές. Είναι ένας δικός σας τρόπος, δυσλειτουργικός μεν, να διαχειρίζεστε τους φόβους σε μια σχέση. Και δεν φταίτε εσείς για αυτό, αν σκεφτείτε τι δημιούργησε αυτό το φόβο. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε στη ψυχή υπολείμματα απογοήτευσης και ματαίωσης που μας άφησαν ή μας πρόδοσαν όταν είμασταν παιδιά. Οι γονείς, οι συγγενείς, τα αδέρφια.
Οι πρώιμες εμπειρίες αποτυπώνονται και αφήνουν αυτά τα ψήγματα αμφιβολιών τα οποία επανεμφανίζονται κάθε φορά που πάμε να χτίσουμε μια καινούργια σχέση. Το συναίσθημα ότι μας αφήνουν, είναι οδυνηρό, και το να γίνει ένα τέτοιο σενάριο πραγματικότητα θα σημαίνει μοναξιά και άλλη μια μεγάλη ματαίωση. Το έχουμε ζήσει κάπου στο παρελθόν, και προφανώς δεν επιθυμούμε να το ζήσουμε στο τώρα και στο μέλλον.
Η Συναισθηματική στέρηση
Η συναισθηματική στέρηση είναι ένα τραύμα που δύσκολα επουλώνεται συγκριτικά με την πληγή που αφήνει στο στομάχι η πραγματική πείνα.
Αυτή η παγίδα ανταποκρίνεται στην πεποίθηση ότι η ανάγκη για αγάπη, προσοχή, φροντίδα, αφοσίωση, ποτέ δεν θα καλυφθούν σε ικανοποιητικό επίπεδο από τους άλλους. Αισθάνεστε σαν ο άλλος να μην σας ακούει ποτέ πραγματικά, να μην σας συναισθάνεται όταν εκφράζετε τους προβληματισμούς σας και τις ανάγκες σας, και κανείς δε μπορεί να καταλάβει πως νιώθετε πραγματικά. Μπορεί να προσελκύετε ανθρώπους πιο ψυχρούς, λιγότερο εκδηλωτικούς, αποτυγχάνοντας να καλύψετε έτσι αυτό το κενό. Έτσι, επιβεβαιώνεται το συναίσθημα του κενού κα της μοναξιάς μέσα σας, γιατί δεν βρίσκετε τον άνθρωπο που ξέρει να δώσει αγάπη.
Η συναισθηματική στέρηση ως βιίωμα του παρελθόντος επαναλαμβάνεται.
Η Παγίδα της αποτυχίας
Η παγίδα της αποτυχίας είναι άλλη μια πεποίθηση που έχει καλλιεργηθεί μέσα σας, με την ταμπέλα “είμαι ανίκανος, αποτυχημένος”. Άρα, δεν μπορώ να ανταπεξέλθω’. Σαν, παιδί μπορεί να σας υποτιμούσαν, να αισθανόσασταν τη σύγκριση με τους άλλους, να νιώθατε ελαττωματικοί, οι ικανότητές σας κρίνονταν και αμφισβητούνταν από τους οικείους σας και αυτό οικοδόμησε με την πάροδο του χρόνου μια χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Το είμαι αποτυχημένος γενικεύεται και στις σχέσεις, πιστεύοντας ότι είστε ανίκανοι να διαχειριστείτε τις κρίσεις στη σχέση, υπομένετε τα επικριτικά σχόλια του/της συντρόφου, μπορεί να εκφράζετε ζήλια για ότι θα προτιμήσει ο άλλος κάποιον πιο πετυχημένο, πιο άξιο, πιο όμορφο, πιο ταλαντούχο, πιο πλούσιο, πιο έξυπνο, επαληθεύοντας την εσφαλμένη πίστη σας στην αποτυχία, πράγμα που συνεχώς σαμποτάρει τον εαυτό σας από το να τολμήσετε καινούργια πράγματα.
Η Παγίδα της υποταγής
Η παγίδα της υποταγής σημαίνει ότι θυσιάζετε τις προσωπικές σας ανάγκες και επιθυμίες προκειμένου να ευχαριστήσετε τους άλλους, ή να καλύψετε τις δικές τους ανάγκες. Πολλές φορές νιώθετε ότι οι άλλοι σας ελέγχουν, σας χειραγωγούν, σας χρησιμοποιούν.
Πίσω από αυτό μπορεί να ελλοχεύει η πεποίθηση ότι θα πληγώσετε τον άλλον εάν δεν τον ικανοποιήσειτε ή εάν πείτε όχι, ότι θα δυσαρεστήσετε τον άλλον εάν βάλετε τον εαυτό σας πάνω από εκείνον, νιώθετε ενοχές ότι δεν κάνετε αυτό που πρέπειή αυτό που θεωρείται σωστό, είτε μέσα σας υπάρχει κάποιος φόβος ότι θα τιμωρηθείτε ή θα σας εγκαταλείψει ο άλλος επειδή δεν υπακούσατε το άιτημά του.
Σαν παιδί, μπορεί να μεγαλώνατε σε μια καταπιεσμένη υπερπροστατευτική φούσκα, εγκλωβισμένοι με αυστηρά πρέπει και κανόνες. Τώρα, μπορεί να βρίσκετε συντρόφους που είναι πιο εξουσιαστικοί, ταιριαστοί με το πρότυπο των γονέων, στους οποίους παραχωρείτε τις ανάγκες σας γιατί σαν παιδί ήταν ‘κακό’ να τολμάς και να διεκδικείς τα θέλω σου, ή εμπλέκεστε σε σχέσεις με ανθρώπους που έχουν πολλά προβλήματα για να τους εξυπηρετείτε και να μπορέσουν να σας ανταποδώσουν τις χάρες που τους κάνετε.
Η Παγίδα της Εξάρτησης
Πέφτουμε στην παγίδα της εξάρτησης όταν νιώθουμε αδύναμοι να αντιμετωπίσουμε καθημερινά προβλήματα χωρίς τη στήριξη ή τη βοήθεια των άλλων.
Νιώθετε ότι έχετε ανάκη τη συνεχή υποστήριξη από τους άλλους.
Νιώθετε ότι δεν μπορείτε να τα καταφέρετε τόσο καλά εάν δεν έχετε κάποιον δίπλα σας, και αν φοβάστε να επαναστατήσετε και να φύγετε από μια σχέση αυτό που σας τραβάει πίσω έιναι πιθανόν ο φόβος ότι ‘θα μείνω μόνος και δεν θα μπορώ να ανταπεξέλθω’.
Αυτός ο φόβος μπορεί να πηγάζει από την παιδική μας ηλικία, εάν οι γονείς μας ήταν υπερβολικά αυστηροί, υπερπροστατευτικοί, και μπορεί κάθε φορά που θυμάστε τον εαυτό σας να προσπαθείτε να αποδείξετε την ανεξαρτησία σας, να σας έκαναν να νιώθετε ανίκανοι, ότι δεν μπορείτε να το κάνετε μόνοι σας, ή ότι θα το κάνετε μη αποτελεσματικά.
Τώρα, πλέον ως ενήλικες, μπορεί να ελκύεστε από άτομα/ισχυρά πρότυπα, στα οποία θέλετε να βασίζεστε και να κατευθύνουν τις επιλογές σας. Έτσι, νιώθετε ότι στις σχέσεις ή κα στη δουλειά σας ότι δεν είναι εύκολο να πάρετε πρωτοβουλίες, να εναντιώνεστε στα πρέπει και θέλω τω άλλων, ώστε να ικαοποιηθούν οι προσωπικες σας ανάγκες. Αυτό πληγώνει την αυτοεκτίμησή σας βαθιά και παράλληλα εμποδίζει την προσωπική σας εξέλιξη. Αλλά αυτό είναι που εξηγεί το ερώτημα ‘γιατί κολλάω στους ίδιους κα τους ίδιους ανθρώπους;’.
Πως συντηρούνται οι παγίδες στις σχέσεις
Αυτές οι παγίδες είναι ο ανασφάλειες μας. Όσο μένουμε σε μια δυσλειτουργική σχέση τόσο ενισχύονται μέσα από τις συμπεριφορές μας πχ. την προσκόλληση στον σύντροφο, το να κάνουμε αυτό που θέλουν οι άλλοι όπως το που θα πάμε σήμερα, το σεξ, τα χρήματα, μέχρι και σημαντικές επιλογές όπως μια επαγγελματική απόφαση.
Με το να υπομένουμε αλλεπάλληλες προδοσίες, απιστίες, συμπεριφορές χειριστικές, εξουσιαστικές, επιθέσεις, δυναμώνουμε τη ρίζα της πεποίθησής μας ότι είμαστε ανίκανοι και δεν αξίζουμε. Η υπομονή σε τέτοιου είδους σχέσεις είναι όμως αυτοκαταστροφική. Έρχεται η κατάθλιψη και μας χτυπάει την πόρτα, το έντονο στρες, ο ανήσυχος ύπνος, ξεσπάμε στους άλλους ή στο εαυτό μας, έχουμε εσωτερικό θυμό, και όλα αυτά έρχονται boomerang στον εαυτό μας.
Πως να απελευθερωθούμε από τις παγίδες της ζωής
Aναγνωρίζουμε τις παγίδες μας.
Βάζουμε κάτω το μοτίβο των σχέσεών μας, τις συμπεριφορές που κάνουμε και τους φόβους μας. Συνειδητοποιούμε ότι ένα δυσλειτουργικό μοτίβο σχέσεων κρύβει ένα πληγωμένο παιδί μέσα μας με ανάγκες, που έχουμε όλοι.
Αποδοχή
Πολλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται ότι τα πρότυπα μητέρας και πατέρα καθώς και οι συγκρουσιακές σχέσεις της οικογένειας και το περιβάλλον που μεγάλωσαν ευθύνονται για τις δυσλειτουργίες στις σχέσεις τους. Καταλαβαίνουν ότι η παραμέληση, έλλειψη και η απουσία, τους οδηγούν στην ανάγκη να προσκολλώνται σε κάποιον που εκπέμπει το ίδιο ψυχρό μοτίβο, ή ότι τα υποτιμητικά σχόλια των γονιών επαναλαμβάνονται και στο πλαίσιο της σχέσης, ‘όπως είναι ο σύντροφός μου, έτσι, ήταν και ο πατέρας μου, επιβλητικός, είχε υποτιμητικές ιδέες για τις γυναίκες, δεν ήξερε πως να φερθεί, δεν σεβόταν’.
Εδώ, λοιπόν, χρειάζεται η αποδοχή. Όπως, σχεδόν σε όλα τα πράγματα στον κόσμο. Πίσω από την μη αποδοχή είναι η άρνηση. Δεν έχει νόημα να παλεύουμε και να εναντιωνόμαστε με το παρελθόν μας, να εστιάζουμε στο πως ήταν ο μπαμπάς και πως ήταν η μαμά και τα λάθη που εκάναν.
Γιατί, δεν υπάρχει χρονομηχανή να γυρίσουμε πίσω το χρόνο και να αλλάξουμε ότι τραυματικό συνέβη, γιατί επίσης, ο μυρηκασμός στο παρελθόν μας γεννά θλίψη και ανημπόρια, γιατί δεν μας βοηθάει να προσαρμοστούμε στο παρόν και μέλλον, γιατί μας απορποσανατολίζει από το τι μπορούμε να κάνουμε στο τώρα, και γιατί παρασυρόμαστε και σκεφτόμαστε ότι ‘η ζωή μου όλη είναι μαύρη, πάντα θα αποτυγχαίνω με τους ανθρώπους, δεν θα βρω ποτέ τη χαρά της ζωής, κανείς δεν με αγαπήσει πραγματικά, όλα είναι μάταια’.
Αποδεχόμαστε το παρελθόν έτσι όπως είναι χωρίς να το κατακρίνουμε και χωρίς να το αξιολογούμε παραπάνω. Έτσι ήταν οι γονείς μας, τα αδέρφια μας, το σπίτι μας, έτσι είναι ο κόσμος, έτσι είναι η κοινωνία, και δεν μπορώ να το αλλάξω ούτε εγώ ούτε κανείς, ούτε καμία υπερδύναμη. Ότι έγινε έγινε. Το μόνο που μπορώ να αλλάξω είναι το απο εδώ και πέρα’.
Με την αποδοχή, έρχεται πιο εύκολα η συγχώρεση, με την συγχώρεση μαλακώνουν σιγα σιγά όλες οι σκληρές, άκαμπτες αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα.
Ανακατασκευάζοντας τις παγίδες
Αμφισβητείστε την εγκυρότητα και την αξιοπιστία όσων νιώθετε και σκέφτεστε για το εαυτό σας και τους άλλους.
Αν φοβάστε να μείνετε μόνοι σας, μπορείτε να καταγράψετε σε μια λίστα όλα τα πρακτικά και αντικειμενικά εμπόδια που σας αποτρέπουν από το να χωρίσετε από μια σχέση.
Είναι τα παιδιά για παράδειγμα;
Η οικονομική βοήθεια;
Χρειάζεστε τη συντροφικότητα γιατί χωρίς αυτήν θα είστε δυστυχισμενοι;
Μόλις τελειώσει η λίστα, κρίνετε ποια είναι τα πιο σημαντικά για εσάς. Έπειτα, αφού καταπιαστείτε με ένα εμπόδιο αξιολογήστε το και κάνετε ένα brainstorming ιδεών με πιθανές λύσεις. Σκεφτείτε τρόπους για να υπερβείτε το εμπόδιο. Απευθυνθείτε σε ένα φίλο για περαιτέρω υποστήριξη σε αυτό.
Εαάν το εμπόδιο δεν είναι πρακτικής φύσεως αλλά εσωτερικός φόβος, πχ, δεν θέλω να μείνω μόνος, αναρωτηθείτε και καταγράψτε:
- Με ποιον τρόπο σας φοβίζει η μοναξιά;
- Ποιο είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί εάν μείνετε μόνος;
- Ποιες είναι οι αποδείξεις ότι δεν θα τα καταφέρετε;
- Έχετε ξαναυπάρξει μόνος για κάποιο χρονικό διάστημα;
- Πως αντέξατε τότε;
- Tι κάνατε για να το διαχειριστείτε;
- Τι θα μπορούσατε να κάνετε μόνος για να λάβετε ικανοποίηση, ευχαρίστηση και χαλάρωση;
- Ποια είναι τα πράγματα που σας γεμίζουν και νιώθετε ολοκληρωμένοι;
- Αν νιώθετε πραγματικά μόνοι, αλήθεια δεν έχετε κανέναν άλλο στον κόσμο;
- Ποιοι άνθρωποι είναι εκεί για εσάς, έμπιστοι φίλοι ή συγγενείς που εμπιστεύεστε;
- Υπήρξαν στο παρελθόν άτομα που κρατάτε επαφές και περνούσατε ευχάριστα;
- Τι προβλέπει ότι και οι άνθρωποι στο μέλλον θα σας φερθούν άσχημα;
- Γνωρίζει κανείς το μέλλον;
Πως φαντάζεστε τον εαυτό σας σε 10 χρόνια και τι βήματα χρειάζονται για να φτάσετε πιο κοντά σε αυτό που ονερεύεστε;
Να θυμάστε ότι ένας άνθρωπος που νιώθει μόνος σε μια σχέση είναι 2 φορές παραπάνω μόνος. Aντιμιλήστε στον εσωτερικό σας κριτή, μην αποδίδετε τις αποκλειστικές ευθύνες στον εαυτό σας.
Συχνά υποκείπτουμε σε αυτουποβιβαστικές δηλώσεις για τον εαυτό μας, στην αυτομομφή, ότι εμείς φταίμε για όλα, χαρακτηρίζοντας τον εαυτό μας με απόλυτες ετικέτες ‘τι ανόητος που είμαι, βλέπω τόσα να κάνει πίσω από την πλάτη μου και εγώ τα ανέχομαι, εγώ φταίω που δεν μπορώ να σταματήσω αυτή τη σχέση, από τη μια την αγαπώ και από την άλλη θέλω να τη διώξω από μέσα μου’.
Η ενοχή ξετρυπώνει εκεί που πιστεύουμε ότι έχουμε κάνει κάτι λάθος, ότι επρεπε να κάνουμε κάτι άλλο, ότι κάνουμε κάτι κακό. Αν ζωγραφίζατε μια πίτα, χωρισμένη σε κομμάτια ποιοι έχουν ένα κομμάτι ευθύνης για την κατάσταση της σχέσης σας;
Αν κάνατε μια λίστα με τα πράγματα που έχετε μετανιώσει στη ζωή σας, πόσο φταίγατε για αυτά; Προσπαθήστε να μοιράσετε τις ευθύνες, ώστε να δείτε ρεαλιστικά ότι δεν αξίζει να σηκώνετε το βάρος της αποκλειστικής ευθύνης. Σκεφτείτε ακόμη κα να φταίγατε για κάτι τι θα σήμαινε για εσάς; Τι αλλαγές θα μπορούσατε να κάνετε στο παρόν ώστε να διορθώσετε κάτι;
Οι σχέσεις… είναι δύσκολο πράγμα…
Οι σχέσεις από μόνες τους είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο, ξεχωριστό, μοναδικό για τον καθένα μας.
Αν θεωρείτε ότι εμπλέκεστε σε κάποια από τις παγίδες αυτές και νιώθετε τη ανάγκη να απεγκλωβιστείτε, μπορείτε να κάνετε κάποια βήματα μόνοι σας.
Ωστόσο, εάν δυσκολεύεστε και έχετε αμφιβολίες απευθυνθείτε σε έναν ειδικό, που μαζί χέρι~χέρι θα ξεκινήσετε το ταξίδι της αυτογνωσίας και της αλλαγής που χρειάζεται ανακαλύπτοντας εναλλακτικούς τρόπους οριοθέτησης στις σχέσεις, έναν αισιόδοξο τρόπο σκέψης για τον εαυτό, πιο λειτουργικές συμπεριφορές που θα ενισχύουν την αυτοεκτίμησή σας και επίλυση των όποιων πρακτικών προβλημάτων προκύπτουν.
Η ευτυχία σου είσαι μόνο εσύ. Γιατί αν αποκτήσεις ουσιαστική επαφή με τον εαυτό σου, θα αποκτήσεις την αντίστοιχη και στις σχέσεις σου.
ΜSc Κλινική Ψυχολόγος
Ντελιοπούλου Παναγιώτα
