Ποιος ήταν ο Άγιος Ιούδας ο Θαδδαίος

Κατά την τριετή δημόσια δράση Του ο Κύριος περιστοιχιζόταν από μαθητές. Στα Ευαγγέλια εμφανίζονται τρεις ομάδες μαθητών:

1. Ο κύκλος των εβδομήκοντα. Σε αυτόν ανήκαν πρόσωπα που αγαπούσαν τον Κύριο, συνδέονταν μαζί Του με σχέσεις αγάπης και μαθητείας, αλλά Τον συναναστρέφονταν περιστασιακά.
2. Ο κύκλος των δώδεκα. Σε αυτόν ανήκαν δώδεκα ιεροί άνδρες που τους διάλεξε ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, για να είναι οι μόνιμοι ακόλουθοι και συνεργάτες Του, και τους ονόμασε «…αποστόλους…» (Λουκά 6,13). Οι δώδεκα αυτοί μαθητές εγκατέλειψαν τα πάντα και ακολούθησαν τον Διδάσκαλό τους. Ζούσαν μαζί Του σαν μία πνευματική οικογένεια μέχρι τη στιγμή της σύλληψής Του. Άκουσαν τη διδασκαλία Του, είδαν τα θαυμαστά έργα και την Ανάστασή Του.
3. Ο κύκλος των τριών. Μεταξύ των δώδεκα ο Κύριος ξεχώριζε τρείς μαθητές, τους οποίους παραλάμβανε σε σημαντικά γεγονότα της ζωής Του, με κορυφαίο τη Μεταμόρφωσή Του. Στον κύκλο των τριών ανήκε ο Πέτρος και οι γιοί του Ζεβεδαίου, Ιάκωβος και Ιωάννης.

Ιούδας Θαδδαίος – Μαθητής του Ιησού

Στα βιβλία της Καινής Διαθήκης υπάρχουν τέσσερις κατάλογοι με τα ονόματα των δώδεκα μαθητών.

Αν και ορισμένοι μαθητές αναφέρονται στους καταλόγους με διαφορετικά ονόματα, ενώ και η σειρά των ονομάτων τους διαφέρει από κατάλογο σε κατάλογο, η αναγνώρισή τους είναι εύκολη και γενικά αποδεκτή.

Τα ονόματα των δώδεκα μαθητών του Χριστού είναι τα εξής:

1. Σίμων ή Πέτρος ή Κηφάς
2. Ανδρέας. Είναι αδελφός του Πέτρου.
3. Ιάκωβος. Είναι αδελφός του ευαγγελιστή Ιωάννη και γιος του Ζεβεδαίου.
4. Ιωάννης. Είναι αδελφός του Ιακώβου και γιος του Ζεβεδαίου.
5. Φίλιππος. Είναι φίλος του Βαρθολομαίου ή Ναθαναήλ.
6. Βαρθολομαίος ή Ναθαναήλ. Είναι φίλος του Φιλίππου.
7. Ματθαίος ή Λευίς. Είναι γιός του Αλφαίου.
8. Θωμάς, «ο λεγόμενος Δίδυμος».
9. Ιάκωβος, ο του Αλφαίου.
10. Ιούδας Ιακώβου ή Λεββαίος ή Θαδδαίος. Το όνομα «Ιούδας Ιακώβου» αναφέρεται από τον Λουκά στους καταλόγους του Κατά Λουκά και των Πράξεων. Ο χαρακτηρισμός «…Ιακώβου…» χρησιμοποιείται προς διάκριση του συγκεκριμένου μαθητή από τον ομώνυμό του Ιούδα, τον καλούμενο Ισκαριώτη. Ο Μάρκος αναφέρει μόνο το προσωνύμιο «…Θαδδαίος…». Ο Ματθαίος παραθέτει και δεύτερο όνομα και προσωνύμιο: «…καὶ Λεββαίος, ο επικληθείς Θαδδαίος…».Στο Κατά Ιωάννη αναφέρεται μία φορά ως «…Ιούδας, ουχ ο Ισκαριώτης…» (14,22).
11. Σίμων ο κανανίτης. Τον καλούμενον ζηλωτή.
12. Ιούδας Ισκαριώτης.

Άγιος Ιούδας ο Θαδδαίος – Παράδοση

Ο πυρήνας της αναζήτησής μας εστιάζεται στην αξιολόγηση μιας αρχαίας παράδοσης που κυριαρχεί στη δύση και κυρίως από αυτήν εισήλθε στον χώρο της ορθόδοξης ανατολής. Η παράδοση αυτή, ταυτίζοντας τους δύο ομώνυμους αποστόλους, δηλαδή τους Ιούδα Ιακώβου και τον εκ των αδελφών του Κυρίου Ιούδα, τον καλούμενο αδελφόθεο, υποστηρίζει ότι:

• Ένας από τους δώδεκα μαθητές του Κυρίου ήταν και αδελφός Του και
• συγγραφέας της Καθολικής Επιστολή Ιούδα είναι ο εκ των δώδεκα Ιούδας Ιακώβου (Λεββαίος ή Θαδδαίος).

Δεν είναι τυχαίο, το ότι οι υποστηρικτές της παράδοσης αυτής ταυτίζουν τους αδελφούς του Κυρίου Ιάκωβο και Ιούδα με τους ομώνυμους μαθητές Του, Ιάκωβο του Αλφαίου και Ιούδα Ιακώβου.

Το σημαντικό είναι ότι απόστολος ονομάζεται και ο αδελφός του Κυρίου, Ιάκωβος ο αδελφόθεος (Γαλατάς 1, 19). Ο χαρακτηρισμός μάλιστα αποδίδεται στο Α΄ Κορίνθιους. 9, 5 – 6 αθροιστικά στους αδελφούς του Κυρίου, ως σημαντική ομάδα του ευρύτερου χορού των αποστόλων.

Απόστολος Ιούδας Θαδδαίος – Καινή Διαθήκη

Η Καινή Διαθήκη αναφέρει τον αδελφόθεο Ιούδα μόνον ονομαστικά και δεν παρέχει πληροφορίες για το πρόσωπό του. Παρά όμως τη σιωπή της πολλοί αρχαίοι συγγραφείς του αποδίδουν τον τίτλο του αποστόλου.

Γενικά οι δυτικοί συγγραφείς αποδέχονται κατά πλειοψηφία την ταύτιση των δύο αποστόλων, ενώ οι ανατολικοί την απορρίπτουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία.

Στα Ευαγγέλια δεν υπάρχουν αναφορές που επιβεβαιώνουν την παρουσία αδελφών του Κυρίου μεταξύ των μαθητών Του. Υπάρχει όμως μαρτυρία που εμφανίζει τους αδελφούς Του να δυσπιστούν στο πρόσωπό Του. Η αμφισβήτησή τους μάλιστα κάποτε έλαβε ακραία χαρακτηριστικά, αφού έφτασαν στο σημείο να υποστηρίξουν ότι ο Κύριος ήταν παράφρονας (Μάρκο 3, 21).

Οι αδελφοί του Κυρίου εμφανίζονται για πρώτη φορά να αποδέχονται το πρόσωπό Του στις Πράξεις των Αποστόλων. Η μεταστροφή των αδελφών του Κυρίου συντελέσθηκε στο διάστημα των σαράντα ημερών που μεσολάβησαν μεταξύ της Ανάστασης και της Ανάληψής Του. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν συνάγεται από τις αναφορές των ευαγγελίων, ότι κάποιος αδελφός του Κυρίου υπήρξε και μαθητής Του.

Το βασικό επιχείρημα όσων αποδέχονται την ταύτιση των δύο προσώπων στηρίζεται στην πρωτοχριστιανική γραμματεία και σχετίζεται με τον τίτλο του αποστόλου. Η σκέψη τους ακολουθεί την εξής πορεία:

• Ο αδελφόθεος Ιούδας ονομάζεται ρητά στην αρχαία παράδοση και την υμνολογία της εκκλησίας απόστολος.
• Αυτό αποδεικνύει ότι ανήκε στον στενό κύκλο των δώδεκα μαθητών, αφού μόνο σε αυτόν αποδίδεται ο εν λόγω χαρακτηρισμός.
• Συνεπώς, ένας μαθητής εκ των δώδεκα λεγόταν Ιούδας και ήταν αδελφός του Κυρίου.
• Αποκλειομένου του Ιούδα Ισκαριώτη, ο μόνος που μπορεί να ταυτιστεί με τον αδελφόθεο Ιούδα είναι ο Ιούδας Ιακώβου (Λεββαίος ή Θαδδαίος).

Είναι πασιφανές, ότι η επιχειρηματολογία τους είναι αβάσιμη, αφού θεμελιώνεται στη λανθασμένη άποψη πώς μόνον οι δώδεκα μαθητές του Κυρίου ονομάζονται απόστολοι. Όμως η Καινή Διαθήκη και η πρωτοχριστιανική γραμματεία ονομάζουν αποστόλους και πρόσωπα που δεν ανήκαν στον κύκλο των δώδεκα μαθητών ή και έζησαν μετά από αυτούς.

Συνεπώς, το ότι ένα ιερό πρόσωπο, και εν προκειμένω ο αδελφόθεος Ιούδας, είναι και ονομάζεται απόστολος δεν αποδεικνύει ότι ανήκε στον κύκλο των δώδεκα μαθητών ή ότι ταυτίζεται με κάποιον από αυτούς.

Ιούδας ο Θαδδαίος ή Λεββαίος

Οι υποστηρικτές της ταύτισης των δύο αποστόλων έρχονται σε ακόμη πιο δύσκολη θέση, όταν προσπαθούν να θεμελιώσουν αγιογραφικά την άποψή τους. Το μόνο τους επιχείρημα είναι η χρήση της γενικής «…Ιακώβου…» που συνοδεύει το όνομα του μαθητή Ιούδα (Λεββαίου ή Θαδδαίου) στους καταλόγους του Κατά Λουκά και τις Πράξεις Αποστόλων. Κατά τη γνώμη τους, η συγκεκριμένη γενική δεν δηλώνει τον πατέρα του μαθητή, αλλά τον αδελφό του. Συνεπώς, πρέπει να διαβάζεται: «…Ιούδας, ο αδελφός του Ιακώβου…», και όχι «…Ιούδας, ο υιός του Ιακώβου…».

Το ότι ο μαθητής Ιούδας (Λεββαίος ή Θαδδαίος) χαρακτηρίζεται, κατ᾽ αυτούς, αδελφός του Ιακώβου, τον οποίο ταυτίζουν με τον αδελφόθεο Ιάκωβο, αποδεικνύει αγιογραφικά την ταύτιση των δύο προσώπων. Προς ενίσχυση μάλιστα της άποψής τους, επικαλούνται τον χαιρετισμό της Καθολικής Επιστολής Ιούδα, όπου ο συγγραφέας χαρακτηρίζει τον εαυτό του «…Ιούδαν, Ιησού Χριστού δούλον, αδελφόν δε Ιακώβου…» (1,1).

Το επιχείρημά τους είναι κατά βάση αυθαίρετο, γιατί η συνήθης χρήση της εν λόγω γενικής στην εβραϊκή γλώσσα δηλώνει τον πατέρα του προσώπου προς διάκριση από τους ομώνυμούς του. Είναι δηλαδή κάτι αντίστοιχο με το σημερινό επίθετο που συνοδεύει το όνομά μας. Και οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν τη γενική αυτή, αναφέροντας το όνομα του πατέρα τους, αν ήταν ανύπαντρες, ή του συζύγου τους, αν ήταν παντρεμένες. Το να δηλώνεται με τη γενική «…Ιακώβου…» το πατρώνυμο του μαθητή Ιούδα (Λεββαίου ή Θαδδαίου) είναι ως ενδεχόμενο τουλάχιστον πολύ πιθανότερο.

Αυτό, σε συνδυασμό με την απουσία αναφορών επί των οποίων θα μπορούσε να στηριχθεί η αναγνώριση μιας εξαίρεσης στο γενικό κανόνα. Οπότε ο αναφερόμενος στη γενική Ιάκωβος είναι ένας άγνωστος Ιουδαίος, πατέρας του μαθητή Ιούδα (Λεββαίου ή Θαδδαίου) και απλά ομώνυμος του αδελφόθεου Ιάκωβου.

Το όνομά του χρησιμοποιείται από τον Λουκά προς διάκριση του Ιούδα Ιακώβου από τον ομώνυμό του, Ιούδα τον Ισκαριώτη.

Άγιος Ιούδας ο Θαδδαίος Εορτή

Η εορτή της 19 Ιουνίου είναι αφιερωμένη στον άγιο απόστολο Ιούδα τον αδελφόθεο, ενώ η εορτή της 21 Αυγούστου είναι αφιερωμένη στον άγιο απόστολο Ιούδα τον Λεββαίο ή Θαδδαίο, τον εκ του κύκλου των δώδεκα μαθητή του Κυρίου.

Το γεγονός τέλος ότι η τυπική διάταξη της εορτής αποδίδει στον εορταζόμενο απόστολο Θαδδαίο το κοινό για τους μαθητές του Κυρίου αρχαίο απολυτίκιο «…Απόστολε άγιε Θαδδαίε, πρέσβευε τω ελεήμονι Θεω…», αποδεικνύει ότι η ακολουθία της 21 Αυγούστου είναι αφιερωμένη στον μαθητή του Χριστού άγιο απόστολο Ιούδα Ιακώβου, τον αποκαλούμενο Λεββαίο ή Θαδδαίο.