Η έκθεση ντοκουμέντων των αρχιτεκτόνων που συντήρησαν τον ναό στα μέσα του 19ου αιώνα 

Από τη
Γιώτα Βαζούρα

Το αρχιτεκτονικό θαύμα της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη «αποκαλύπτεται». Μια σειρά από 22 σπάνιες έγχρωμες λιθογραφίες του Ιταλοελβετού αρχιτέκτονα Γκασπάρε Φοσάτι, ο οποίος πριν από 170 χρόνια αποκατέστησε, μαζί με τον αδερφό του Τζουζέπε, το κόσμημα της ναοδομίας, διασώζοντάς το από τους «τραυματισμούς» χρόνων, εκτίθεται από σήμερα στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για μια ιδιαιτέρως σημαντική έκθεση με μοναδικά τεκμήρια και ντοκουμέντα, τα οποία «αποκαλύπτουν» την όψη του σπουδαίου αυτού μνημείου πριν από 170 έτη, ακριβώς δηλαδή μετά τη μεγάλη ανακαίνισή του.

Οι έγχρωμες λιθογραφίες παρουσιάζουν τον ναό τόσο στο εσωτερικό του όσο και στο εξωτερικό του, αλλά και την ίδια την Πόλη, όπως ήταν στα μέσα του 19ου αιώνα. Τα εντυπωσιακά αυτά έργα, τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό της Θεσσαλονίκης, εντοπίστηκαν στο πλούσιο αρχείο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου.

Τα έσωσε ο συλλέκτης Τρικόγλου

Για χρόνια βρίσκονταν «καταχωνιασμένα», έχοντας γλιτώσει τον «χαμό» χάρη σε έναν έμπειρο συλλέκτη, τον ομογενή Αιγυπτιώτη Ιωάννη Τρικόγλου. Χάρη σε εκείνον, άλλωστε, το πολύτιμο αυτό υλικό πέρασε στα χέρια του ιδρύματος, έπειτα από δωρεά. Οι λιθογραφίες, όπως γνωρίζουμε, δεν δημιουργήθηκαν στην Πόλη, αλλά στο Λονδίνο, αφότου τα αδέρφια Φοσάτι ολοκλήρωσαν τις εργασίες συντήρησης του ναού. Ο «μπούσουλάς» τους ήταν τα σχέδια που είχαν κάνει οι ίδιοι.

Οι Τζουζέπε και Γκασπάρε Φοσάτι, γόνοι αρχιτεκτόνων, γεννήθηκαν στην Ελβετία και σπούδασαν στη Βενετία και στο Μιλάνο. Οι δυο τους ανέλαβαν τον σχεδιασμό της νέας ρωσικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη. Εχοντας κερδίσει την εύνοια του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίντ, το 1847 ανέλαβαν με δική του εντολή τα έργα αποκατάστασης και συντήρησης του ναού, ο οποίος σχεδόν κατέρρεε, μια και για αρκετό καιρό είχε αφεθεί στην τύχη του. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Γκασπάρε Φοσάτι, προτού ξεκινήσει το μεγαλεπήβολο έργο της συντήρησης, σχεδίασε κάθε γωνιά του μνημείου, καταφέρνοντας να αφήσει πίσω του μια πολύτιμη παρακαταθήκη.

Στην έκθεση, το κοινό θα έχει επίσης την ευκαιρία να δει σε οθόνες και επιλεγμένο σύγχρονο φωτογραφικό υλικό από τον ναό, από το Ψηφιακό Αρχείο Ελληνικού Πολιτισμού, ενώ θα εκτεθούν και τρεις χάρτες της Κωνσταντινούπολης των περασμένων αιώνων.

• Info: Η έκθεση «Η Αγία Σοφία των αδελφών Fossati μέσα από την Τρικόγλειο Βιβλιοθήκη του ΑΠΘ» εγκαινιάζεται σήμερα στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και θα διαρκέσει έως τις 15 Οκτωβρίου.