Η ιστορία της Παιδόπολης Ωραιοκάστρου – Αναπολούν οι παλιοί, μαθαίνουν οι νεότεροι
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας τόπος που έμοιαζε με μια μικρή πολιτεία, μια μικρή πολιτεία μέσα σε μια μεγαλύτερη, το Ωραιόκαστρο. Στους δέκα κοιτώνες του μπορούσαν να μείνουν μέχρι και 240 παιδιά. Υπήρχε Δημοτικό Σχολείο εξατάξιο, μεγάλο μαγειρείο και ακόμα μεγαλύτερη τραπεζαρία, αναρρωτήριο, παιδική χαρά και γήπεδο ποδοσφαίρου, όπου καθημερινά δίνονταν «επικές» μάχες. Υπήρχαν επίσης Γραφεία, Διευθυντές, Υπάλληλοι, «Ομαδάρχισσες».
Ο τόπος αυτός ονομαζόταν «Παιδόπολη Άγιος Δημήτριος Ωραιοκάστρου», και ήταν ένα από τα πενήντα δύο (52) ιδρύματα κλειστής περίθαλψης που δημιουργήθηκαν σε όλη τη χώρα, κυρίως τη δεκαετία του ’50, όταν η Ελλάδα, βαθιά τραυματισμένη από την Κατοχή και τον Εμφύλιο Πόλεμο, προσπαθούσε να γιατρέψει τις πληγές της.
Αυτός ο τόπος αποτέλεσε το σπίτι για χιλιάδες παιδιά. Εκεί έπαιζαν, εκεί κοιμόντουσαν, εκεί τους έβρισκε το ξημέρωμα της επόμενης μέρας – μέχρι να ενηλικιωθούν και να φύγουν, έτοιμα πια να αναμετρηθούν μόνα τους με τη ζωή. Για μισό σχεδόν αιώνα, άλλα παιδιά ερχόντουσαν να πάρουν τη θέση τους, οδηγημένα εκεί από ανάγκη.
Οι μεγαλύτεροι τρόφιμοι φοιτούσαν στο ΣΤ΄ Γυμνάσιο Αρρένων, στο Οικονομικό Γυμνάσιο στην Αριστοτέλους και στον Ευκλείδη.
Τμήμα μαθητών της Παιδόπολης συμμετείχε πάντοτε στη μαθητική παρέλαση της Θεσσαλονίκης. Από την Φιλαρμονική, την οποία δίδαξε και διηύθυνε ο κ. Γιάνης Παρθένης, μουσικός και μαέστρος της Θεσσαλονίκης, διδάχτηκαν τα πρώτα μαθήματα και την αγάπη για τη μουσική, αναδείχθηκαν μουσικοί που εργάζονται στη Φιλαρμονική, στη Συμφωνική του Δήμου Θεσσαλονίκης, στην Κρατική Ορχήστρα και στην μπάντα του Στρατού.
Το 1974, με την εισβολή των Τούρκων στην Βόρεια Κύπρο, φιλοξενήθηκαν στην Παιδόπολη για ἔνα χρόνο ενενήντα (90) Κυπριόπουλα, τα οποία φοίτησαν σε Σχολεία και Γυμνάσια της Θεσαλονίκης. Οι δεσμοί που αναπτύχθηκαν ανάμεσα σε τροφίμους, προσωπικό και Κυπριόπαιδα βαστούν ακόμα.
Περνώντας τα χρόνια, τα παλαιότερα κοινωνικά προβλήματα αμβλύνθηκαν. Αλλά, αν και προστέθηκαν πολλά νέα, οι κοινωνικές ανάγκες που επέβαλαν την εισαγωγή παιδιών στις Παιδοπόλεις μειώθηκαν. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 το Δημοτικό Σχολείο της Παιδόπολης ήδη δεν λειτουργεί. Ένα τμήμα της μεγάλης τραπεζαρίας περισσεύει.
Στο Ωραιόκαστρο, στο μεταξύ, και στην ευρύτερη περιοχή, τόσο της Γαλήνης όσο και του Παλαιοκάστρου, καθώς κάθε χρόνο αυξάνεται ο πληθυσμός, αυξάνονται και οι ανάγκες και τα προβλήματα όσων έχουν επιλέξει να κατοικήσουν μόνιμα εδώ. Η Διοίκηση της Παιδόπολης, κατανοώντας τις ανάγκες αυτές και θέλοντας να συμβάλει στην αντιμετώπισή τους, καθώς νιώθει αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής κοινωνίας, διαφοροποιεί και διευρύνει τη δράση της. Δημιουργεί, δηλαδή, προγράμματα προς ανακούφιση των πολλών αναγκών, στις οποίες το Κράτος και η Δημοτική Αρχή, όπως ήταν φυσικό, δεν μπορούσαν μόνοι τους να ανταποκριθούν.
Έτσι το 1986 ξεκινάει να λειτουργεί ο Α’ Παιδικός Σταθμός στο Δημοτικό Σχολείο της Παιδόπολης, που παρέχει δωρεάν τέσσερα (4) γεύματα ημερησίως που ετοιμάζονται στα μαγειρεία της, φύλαξη, φροντίδα και προσχολική αγωγή (για 65 – 70 παιδιά κάθε χρόνο), βάσει του προγράμματος των Κρατικών Παιδικών Σταθμών και του Υπουργείου Παιδείας για το τμήμα νηπίων.
Εκατοντάδες παιδιά που σήμερα σπουδάζουν ή εκπονούν το μεταπτυχιακό τους, έχουν φοιτήσει στον Παιδικό Σταθμό της Παιδόπολης και θυμούνται με αγάπη τις δασκάλες τους, που ήταν υπάλληλοι της Παιδόπολης, και τα χρόνια της φοίτησής τους εκεί.
Το δεύτερο πρόγραμμα, που λειτούργησε ένα χρόνο αργότερα, ήταν το πρόγραμμα δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά σχολικής ηλικίας, όταν δεν υπήρχαν ακόμη τα ολοήμερα σχολεία. Τα παιδιά ερχόταν το μεσημέρι με πούλμαν κατευθείαν από το Δημοτικό Σχολείο και έτρωγαν στην τραπεζαρία το φαγητό της Παιδόπολης μαζί με τους τροφίμους. Στη συνέχεια, στον δικό τους χώρο (στο άλλο μισό της τραπεζαρίας), που ήταν κατάλληλα διαμορφωμένος, μελετούσαν τα μαθήματα της επομένης και απασχολούνταν δημιουργικά.
Το 2003 ο Εθνικός Οργανισμός Προνοίας καταργήθηκε. Τα τελευταία παιδιά μεταστεγάστηκαν στο Παπάφειο Ορφανοτροφείο. Τα κτήρια παραχωρήθηκαν για χρήση στην «Ελπίδα», στην «Άρση» και στον Δήμο Ωραιοκάστρου.
Τώρα, οι περισσότεροι από όσους μπαινοβγαίνουν σ’ αυτούς τους χώρους δεν ξέρουν, δεν αναρωτιούνται. Και η μπλε ταμπέλα έξω δεξιά από την είσοδο ξεθώριασε και σκεπάστηκε από τα κλαδιά των δέντρων:
«Εθνικός Οργανισμός Προνοίας – Παιδόπολη Άγιος Δημήτριος Ωραιοκάστρου»
Την κουβαλούν όμως μέσα τους πολλοί σημερινοί σαραντάρηδες, πενηντάρηδες, εξηντάρηδες.
Και συχνά ανηφορίζουν τον δρόμο και περνούν την πύλη του θυρωρείου, ο τόπος να ζωντανέψει τα χρώματα των παιδικών τους χρόνων. Ύστερα, θα κατηφορίσουν για το Ωραιόκαστρο, την ευρύτερη πολιτεία της παιδικής τους ηλικίας, και στους δρόμους του θα ψάχνουν για παλιές εικόνες, περιστατικά και στιγμές…. Ωραιοκαστρινοί κι αυτοί, ανάμεσα σε Ωραιοκαστρινούς.
Όπως εύκολα μπορεί κανείς να διαπιστώσει, πολλοί ενήλικες συχνά με τις γυναίκες και τα παιδιά τους επισκέπτονται την Παιδόπολη. Ο χώρος αυτός, κατά την παιδική τους ηλικία, και οι σχέσεις που αναπτύχθηκαν τόσο με τα υπόλοιπα παιδιά όσο και με το προσωπικό, αποτέλεσαν το σπίτι τους, την οικογένειά τους. Όσο μεγαλώνουν, μεγαλώνει και η ανάγκη τους να ανατρέχουν εκεί.
Η Παιδόπολη θεμελιώθηκε το 1955 σε έκταση 68 στρεμμάτων που παραχώρησε η Κοινότητα Ωραιοκάστρου, όταν Πρόεδρος ήταν ο κ. Κασιμίδης και Αντιπρόεδρος ο κ. Σωτηριάδης Ιωάννης.
Πολλοί Ωραιοκαστρινοί εργάστηκαν στο κτίσιμο της Παιδόπολης ως κτίστες ή πετράδες αλλά και ως υπάλληλοι εποχιακοί ή μόνιμοι κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της.
«Νιώθουμε ευγνωμοσύνη για την ευκαιρία που είχαμε να εργαστούμε σ’ αυτόν τον χώρο», λέει η κ. Στεφανίδου Σοφία, 88 χρονών σήμερα, που συνταξιοδοτήθηκε μετά από 26 χρόνια υπηρεσίας. Οι αναμνήσεις, τα γεγονότα και τα πρόσωπα που γνώρισε είναι όλα ζωντανά στο νου της. Αυτή μάς ανέφερε έναν έναν τους Ωραιοκαστρινούς που εργάστηκαν στην Παιδόπολη.
Αναφέρουμε τα ονόματά τους, για να μείνουν:
Στεφανίδου Σοφία Στεφανίδης Γιάννης
Ξυνοπούλου Πηνελόπη Σεϊταρίδης Κώστας
Τογκαλίδου Ευδοκία Σεϊταρίδου Ελένη
Λεοντίδου Ελπίδα Αντωνιάδου Όλγα
Σιβιτίδου Σοφία Παπαδόπουλος Ιάκωβος
Ζήση Βικτωρία Στεφανίδης Γιώργος
Στεφανίδου Ελισάβετ Παπαδόπουλος Στέλιος
Κωστακίδου Στέλλα Ευθυμιάδου Άννα
Σιταρίδης Χρήστος Στεφανίδου Αθηνά
Τσαουλίδης Ιωάννης Μαχαιροπούλου Σούλα
Αναφέρουμε επίσης τα ονόματα υπαλλήλων της Παιδόπολης που επέλεξαν με την οικογένειά τους ως τόπο κατοικίας τους το Ωραιόκαστρο:
Μορφίδου Αναστασία
Κεσσίδου Κική
Κούρος Ευάγγελος και Λίτσα Κούρα
Μαρία Ποσίνη και Σοφία Ποσίνη
Δολαψάκης και Στέλλα Δολαψάκη
Μαρία Τριγκούδη
Φωτεινή Δημοτζίκη
Γεραμπίκη Εξαδακτύλου Μαρία
Δαμιανίδης
Οι Παιδοπόλεις τώρα πια αποτελούν χώρους ατομικής και συλλογικής μνήμης και αυτήν θέλουμε να διατηρήσουμε ζωντανή. Ως παιδιά χάσαμε το σπίτι μας μια φορά, δεν θέλουμε να χάσουμε ολοσχερώς το άλλο μας σπίτι, αυτό της παιδικής μας ηλικίας.
Ήρθε η ώρα ο Δήμος Ωραιοκάστρου να «εκπληρώσει» το χρέος του προς την Παιδόπολη και τους συμπολίτες του, παραχωρώντας κατά προτεραιότητα τον κατάλληλο χώρο για τη δημιουργία Μουσείου, έναν επισκέψιμο χώρο που θα κοσμεί και θα τιμά την Παιδόπολη, το Ωραιόκαστρο και όσους στήριξαν και συνέβαλαν στη δημιουργία του.
Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Αποφοίτων Παιδοπόλεων
Νάνος Παναγιώτης, Χημικός Μηχανικός
Επίτιμος Πρόεδρος
Φωτεινή Δημοτζίκη, Κοιν. Θεραπευτής Παιδαγωγός
