Τι ψήφιζαν στα Δριμύγκλαβα (Δρυμό) εκατό χρόνια πριν;
Του Δημητρίου Σ. Παπαδόπουλου (Σταυριώτη)
Μελετώντας το εξαίρετο βιβλίο του Michael Llewellyn Smith ‘’Το όραμα της Ιωνίας’’, εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, σκόνταψα πάνω σε μια άκρως ενδιαφέρουσα μαρτυρία που αφορά ένα διαμέρισμα του Δήμου μας, τον Δρυμό (Δριμύγκλαβα ήταν η παλαιά του ονομασία).
Ας ταξιδέψουμε λοιπόν 100 χρόνια πίσω στο έτος 1920. Και ας περιγράψουμε το σκηνικό μέσα στο οποίο έλαβε χώρα το γεγονός που, ο σπουδαγμένος νεαρός Αλέξανδρος Πάλλης και υποψήφιος βουλευτής του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, περιγράφει γλαφυρότατα.
Είναι έτος εκλογών. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, γνωστός και ως «εθνάρχης», προκηρύσσει εκλογές, μάλλον ετοιμαζόμενος να την «κάνει» με ελαφρά πηδηματάκια, καθώς η Μικρασιατική Εκστρατεία πάει κατά διόλου και η επερχόμενη καταστροφή (για όσους είχαν καλή πληροφόρηση όπως εκείνος), ήταν προ των πυλών. Αυτή είναι η μία εκδοχή. Δηλαδή ήξερε ότι θα χάσει τις εκλογές και σκέφθηκε ότι θα ήταν καλύτερα αυτός να απουσιάζει, όταν κάποιοι άλλοι θα έβγαζαν τα κάστανα από τη φωτιά. Όμως αυτοί οι άλλοι, έπαθαν κάτι πολύ χειρότερο. Δικάστηκαν και εκτελέστηκαν. Όλοι μας κάτι θα έχουμε ακούσει για την επαίσχυντη δίκη, καταδίκη και εκτέλεση των έξι στο Γουδί. Ο μετριοπαθής πολιτικός Ζαβιτσιάνος, στο δίτομο έργο του: «Αναμνήσεις εκ της ιστορικής διαφωνίας Βασιλέως Κωνσταντίνου και Ελευθερίου Βενιζέλου» Αθήνα, 1946, 1947 αναφέρει χαρακτηριστικά:
‘’Η (διε)ενέργεια των εκλογών του 1920, ουδαμόθεν εδικαιολογείτο. Μεγαλύτερον πολιτικό σφάλμα ήτο αδύνατον να διαπραχθεί…’’.
Το λοιπόν, αυτή είναι η μία εκδοχή.
Η άλλη εκδοχή λέει πως ο Βενιζέλος θεωρούσε σίγουρη την εκλογή του και ζήτησε απλώς επικαιροποίηση της εντολής από το εκλογικό σώμα (διαρκούντος του πολέμου). Ο συγγραφέας του βιβλίου «Το όραμα της Ιωνίας», Michael Llewellyn Smith, φαίνεται πως υιοθετεί τούτη την εκδοχή. Άλλωστε με τη συνθήκη των Σεβρών και την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, θεωρητικά ο Βενιζέλος είχε προβάδισμα έναντι των βασιλικών αντιπάλων του. Εν πάση περιπτώσει, κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι σκεπτόταν ο άνδρας.
Αντιγράφω από τη σελ. 276 και 277 του βιβλίου ‘’Όραμα της Ιωνίας’’ και συνεχίζουμε τον σχολιασμό. Ιδού:
‘’Η εκλογική περίοδος άρχισε. Οι υποψήφιοι έφυγαν από την Αθήνα για τις εκλογικές τους περιφέρειες. Ο Αλέξανδρος Πάλλης, ένας νέος που είχε γυρίσει στην Ελλάδα μετά από σπουδές στο Ήτον και στο Κολλέγιο Μπάλλιολ της Οξφόρδης κι έμεινε να εργαστεί στη Θεσσαλονίκη για το βενιζελικό καθεστώς πάνω στα προσφυγικά θέματα, παρουσιάστηκε ως υποψήφιος στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Έγραψε μια έκθεση που ρίχνει φως στις ατέλειες της βενιζελικής προεκλογικής εκστρατείας:
‘’Επικρατούσε τέτοιο πνεύμα αισιοδοξίας, ώστε οι περισσότεροι υποψήφιοι δεν έκαναν καν τον κόπο να βγουν σε περιοδεία. Γυρίζοντας τα χωριά σχεδόν μόνος, διαπίστωσα παντού μια υπόκωφη αντίδραση, της οποίας όμως την ακριβή δύναμη ήταν αδύνατο να σταθμίσει κανείς. Η αντιπολίτευση απέφευγε να κάνει συγκεντρώσεις κι οργάνωνε τον αγώνα της με μεγάλη μυστικότητα. Λόγω της τρομοκρατίας των οργάνων της χωροφυλακής, που είχαν κακοσυνηθίσει από την ασυδοσία μιας μακράς πολεμικής περιόδου, οι κάτοικοι έκρυβαν τα φρονήματά τους. Ερχόταν όλοι στις συγκεντρώσεις των Φιλελευθέρων(βενιζελικών) κι άκουγαν τους λόγους των ρητόρων χωρίς να κάνουν την παραμικρή διακοπή. Το πολύ πολύ, κανένας δικηγόρος ή απόστρατος αξιωματικός, συνήθως Παλαιοελλαδίτης, σηκώνονταν στο τέλος της ομιλίας και έκαμε καμιά ερώτηση ή άνοιγε διαλογική συζήτηση.
‘’Μονάχα σ’ ένα χωριό –τα Δριμύγκλαβα του Λαγκαδά- οι κάτοικοι δεν μας άφησαν την παραμικρή αμφιβολία ποια ήταν τα φρονήματά τους. Ξέραμε πως στο χωριό αυτό η ατμόσφαιρα ήταν εχθρική, γιατί το 1917, μετά το κίνημα της Θεσσαλονίκης, οι Δριμυγκλαβιώτες είχαν αρνηθεί να στρατολογηθούν και ο Κονδύλης, για να τους τιμωρήσει, έστειλε ένα απόσπασμα που έκαψε όλες τις αχυρώνες του χωριού. Φθάσαμε βράδυ, πέντε έξι υποψήφιοι, και ζητήσαμε να μαζευτεί ο κόσμος στο σχολείο για να μας ακούσουν. Αφού συγκεντρώθηκαν όλοι οι κάτοικοι, ένας από τους υποψηφίους, ο Αλέξανδρος Λέτσας, ρήτορας λαϊκός κι ευφραδής, έβγαλε έναν λόγο έχοντας ως κύριο θέμα τις επιτυχίες της εξωτερική πολιτικής του Βενιζέλου. Το ακροατήριο παρακολούθησε ίσαμε το τέλος, τηρώντας νεκρική σιγή. Μόλις όμως τελείωσε, σηκώθηκαν όλοι μαζί κραυγάζοντας «Ζήτω ο Κωνσταντίνος!» και εγκατέλειψαν σύσσωμοι την αίθουσα.’’
Το λοιπόν τότε ήταν που γίνηκαν εκείνες οι κρίσιμες εκλογές του Νοεμβρίου του 1920, τις οποίες ο μέγας και τρανός Βενιζέλος, ο δημιουργός της Ελλάδος των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, έχασε πανηγυρικά! Ούτε βουλευτής εκλέχθηκε ο ίδιος! Η επίσημη εθνική μας ιστοριογραφία, ρίπτει φυσικά το ανάθεμα στον απαίδευτο και αχάριστο ελληνικό λαό, ο οποίος δεν ήταν σε θέση να εκτιμήσει το μεγαλείο της προσωπικότητος του «εθνάρχου» μας. Και συνακόλουθα στους αδαείς ψηφοφόρους και τους βασιλικούς, την ευθύνη για την μοιραία έκβαση της Μικρασιατικής εκστρατείας με τα γνωστά αποτελέσματα. Και είναι πάλι η κρατούσα εθνική μας ιστροριογραφία που επιμένει ότι οι καλοί μας σύμμαχοι οι Αγγλογάλλοι, θύμωσαν που διώξαμε τον Βενιζέλο και φέραμε τον Βασιλιά και σταμάτησαν να μας βοηθούν. Η αλήθεια βέβαια απέχει παρασάγγες. Δεν είναι της ώρας να το αναλύσουμε και είναι συζήτηση μεγάλη. Έχει ωστόσο σημασία να ακούσουμε τη άποψη του ίδιου συγγραφέα για το ζήτημα αυτό. Ιδού τι γράφει ο Michael Llewellyn Smith σχετικά, σελ. 27:
‘’Είναι ορισμένως αλήθεια ότι η πτώση του Βενιζέλου τον Νοέμβριο του 1920 και η επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου και της φιλοβασιλικής κυβέρνησης, είχαν βλαβερές συνέπειες. Επέφεραν πλήγμα στην πολεμική οικονομία της Ελλάδος, γιατί οι Σύμμαχοι μπλόκαραν τις πιστώσεις τους στη νέα κυβέρνηση. Επέτρεψαν στη Γαλλία και την Ιταλία να κάνουν πιο εύκολα αυτό που οπωσδήποτε ήθελαν και να έρθουν σε συνεννόηση με τον Κεμάλ. Αλλά η Ελλάδα δεν είχε ποτέ την υποστήριξή τους, και πιστεύω ότι θα είχαν εγκαταλείψει τον Βενιζέλο, ακριβώς όπως, με πιο ήσυχη συνείδηση, εγκατέλειψαν τον Κωνσταντίνο. Όσο για την Βρετανία, η αλλαγή του καθεστώτος στην Ελλάδα δεν είχε μεγάλη σημασία…
… Ο διχασμός υπήρξε μειονέκτημα που μόνοι τους οι Έλληνες επέβαλαν στον εαυτό τους, αλλά όχι μια βασική αιτία της τραγωδίας. Ακόμα κι ο Βενιζέλος δεν θα μπορούσε να σώσει το εγχείρημα που ξεκίνησε (εννοεί την απόβαση στη Σμύρνη, σημ. δική μου), μπροστά στα εμπόδια που το καταδίκαζαν…’’
Μια ύστατη παρατήρηση: εκτός από τους εκτοπισμούς του αντιβενιζελικού κόσμου της εποχής εκείνης που εξορίστηκαν στην νήσο Κορσική (Μεταξάς, Δούσμανης, Δραγούμης, Πεσμαζόγλου, και άλλοι πολλοί) είχαμε και την δολοφονία του Ίωνος Δραγούμη από τους Κρητικούς Γυπαραίους, τους ξακουστούς τραμπούκους του Βενιζέλου. Όχι βέβαια πως οι αντίπαλοι του Βενιζέλου ήταν καλά παιδιά. Τα ίδια έκαμαν κι αυτοί. Ο ίδιος συγγραφέας στην σελ. 317 του ίδιου βιβλίου γράφει:
‘’Τον Ιανουάριο του 1921 ένα βενιζελικός πρόεδρος του στρατοδικείου δολοφονήθηκε. Ο ναύαρχος Κουντουριώτης και ο Αλέξανδρος Πάλλης ήταν πιο τυχεροί. Οι δύο άνδρες μοίραζαν βοηθήματα σε τραυματίες πολέμου σ’ ένα μικρό γραφείο στην Πλάκα, μια μέρα του Ιανουαρίου, όταν δυό κακοποιοί τρύπωσαν ανάμεσα στα πλήθη των απόστρατων, τράβηξαν πιστόλια και τους πυροβόλησαν. Από μια εξαιρετική τύχη γλίτωσαν κι οι δυό με ελαφριά τραύματα. Αργότερα δολοφονήθηκε ο βενιζελικός εκδότης εφημερίδος Ανδρέας Καβαφάκης. Αυτά ήταν μεμονωμένα περιστατικά. Το επίπεδο της βίας ήταν υποφερτό, αλλά η ατμόσφαιρα στην Αθήνα ήταν τεταμένη…’’
Πάντως, για να έχουμε μια αίσθηση αναλογιών, αρκεί μόνο να πούμε ότι, η δικτατορία των συνταγματαρχών, ήταν παιδική χαρά εμπρός στις βενιζελικές και φιλοβασιλικές «δικτατορίες» της εποχής εκείνης.
Τι τα θες; Άγριοι καιροί!
Για την ιστορία να θυμίσουμε ότι ο «εθνάρχης» Βενιζέλος όταν έχασε τις εκλογές αποσύρθηκε στο Παρίσι. Το ίδιο έπραξε κι ένας άλλος «εθνάρχης» ονόματι Καραμανλής, περίπου πενήντα χρόνια μετά. Το Παρίσι ανέκαθεν υπήρξε προσφιλής τόπος αυτοεξορίας των ντόπιων «εθναρχών» μας…
Το λοιπόν, οι συνδημότες μας Δριμυγκλαβιώτες, τότε, προ εκατονταετίας, ψήφισαν ενάντια στον Βενιζέλο, αψηφώντας το κλίμα τρομοκρατίας που υπήρχε.
Διότι, το βρίσκω λιγάκι απίθανο να μην επήραν χαμπάρι ότι, οι πέντε έξι υποψήφιοι που τους επισκέφθηκαν τότε στον Δρυμό, ήταν βενιζελικοί και τους επήραν για βασιλικούς…
